Blog
Religieuze inclusie, ook in de kinderopvang en in het basisonderwijs
Er is in de media veel te doen geweest over de onthoofding van de leraar in Parijs. Er is in allerlei talkshows gesproken over onderwijs en religieuze vraagstukken, soms meer en soms minder constructief. Het is er vast ook in veel lerarenkamers over gegaan.
Nu kun je denken, “dat is op middelbare scholen, ik heb hier niks mee te maken’, maar dat is te kort door de bocht. Er is een taak weggelegd voor de professionals in Nederland die betrokken zijn bij de opvoeding van kinderen. Dus ook voor de pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en de leerkrachten in het basis onderwijs. Inclusie start niet pas op de middelbare school.
Blinde vlek
Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) heeft onderzoek gedaan naar levensbeschouwing en religie en geeft aan dat er een blinde vlek is voor het thema religie onder hulpverleners. Wie meer wil lezen over dit onderzoek kan hier kijken: https://www.kis.nl/publicatie/levensbeschouwing-en-religie-de-hulpverlening.
De scheiding van kerk en staat lijkt te hebben geresulteerd in de gedachte dat religie wringt met autonomie en het individualisme. Het is daarmee een taboe geworden om aandacht te besteden aan religie in de hulpverlening. Dit is hoogstwaarschijnlijk ook aan de orde in de kinderopvang en het onderwijs.
Inclusie is essentieel voor kinderen en ouders, ook religieuze inclusie. Dit vraagt om religieuze sensitiviteit van pedagogisch medewerkers en leerkrachten, het rekening houden met de religie van de kinderen en hun ouders.
Drie typen professionals
Uit het onderzoek van KIS is ook gebleken dat er drie typen hulpverleners zijn. Het eerste type kan omschreven worden als ‘de deskundigen’, zij hebben de juiste bagage om goed op levensbeschouwelijke en religieuze vragen te reageren. Zij hebben een begripvolle en geïnteresseerde houding en kunnen constructieve gesprekken voeren over gevoelige onderwerpen.
Het tweede type kan omschreven worden als ‘de zoekenden’, deze hulpverleners staan open voor levensbeschouwelijke en religieuze vragen, maar voelen zich niet competent genoeg om op een goede manier te handelen.
Het derde type kan omschreven worden als ‘de afzijdigen’, dit zijn de hulpverleners die bewust of onbewust een vermijdende houding hebben naar levensbeschouwelijke en religieuze vragen in hun werk.
Deze verschillende typen professionals zullen ook in de kinderopvang en in het onderwijs te vinden zijn. Bijvoorbeeld wanneer je als PM’er of leerkracht denkt dat religie een persoonlijk zaak is en je daarom afzijdig houdt van religie. Of dat je denkt dat religie een onderwerp is voor middelbare scholen en je er dus zelf niks mee hoeft.
Of je jezelf herkent als het type ‘deskundig’, ‘zoekend’ of ‘afzijdig’, maakt eigenlijk niet zoveel uit. Wetende dat ruim 80% van de wereld en een kleine 50% van de Nederlanders gelovig is maakt het zeer de moeite waard om je verder te verdiepen in religie en levensbeschouwelijke vragen. Door hiermee aan de slag te gaan kun je veel betekenen voor de kinderen en hun ouders.
Sensitiviteit start met zelfkennis
Een goede start is het voor jezelf helder te hebben welke rol religie in jouw leven heeft en in jouw opvoeding heeft gehad. Wanneer je ouders bijvoorbeeld last hebben gehad van de katholieke kerk en hun katholieke opvoeding, kunnen zij zich negatief uitlaten over religie. Zij kunnen bijvoorbeeld zeggen dat de kerk mensen dom houdt, dat zaken niet besproken mogen worden en dat er makkelijk geoordeeld wordt over mensen. Deze kijk op religie van je ouders, kleurt jouw kijk op religie.
Tips voor het vergroten van religieuze inclusie
Stel jezelf vragen als ‘Welke rol speelt religie in mijn leven?’ en ‘Hoe kijk ik naar religie?’. Stel deze vragen ook aan collega’s en heb het er met elkaar over, vanuit een open en nieuwsgierige houding. Door het er over te hebben met elkaar halen we de taboe van het onderwerp en dit maakt het makkelijker om het er ook met kinderen en ouders over te hebben. We vergroten hiermee onze religieuze sensitiviteit. We kunnen in een team leren van elkaar en elkaar ondersteunen.
Bespreek ook hoe jullie het thema religie en levensbeschouwelijke vragen een plek willen geven in het programma en het onderwijs voor de kinderen. De kinderen in je groep kunnen in aanraking komen met allerlei religieuze uitingen, zoals het kerstfeest, het Suikerfeest, Pasen, dierendag en baby’s die worden gedoopt. Al deze gebeurtenissen kunnen benut worden om te leren over verschillende religies. Door verhalen voor te lezen en te knutselen, maar vooral door er open en nieuwsgierig over in gesprek te gaan.
Nodig ouders, opa’s of oma’s uit die iets kunnen vertellen over hun religie en waar de kinderen mee in gesprek kunnen. Zo leren we kinderen dat religie geen taboe is, maar een normaal onderwerp van gesprek.
Verder professionaliseren
Het Kennisplatform Integratie & Samenleving heeft een e-learning ontwikkeld waarin levensbeschouwelijke competenties centraal staan. Hoewel deze e-learning gericht is op de jeugdhulpverlening geeft het ook pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en leerkrachten in het basisonderwijs mooie inzichten en onderwerp voor gesprek. Deze e-learning is gratis en is hier te vinden: https://www.movisie.nl/training/online-training-zin-zingeving-sensitief-werken-religie-levensbeschouwing-kis
