Blog
In gesprek over vooroordelen
Een paar weken geleden, tijdens de lunchpauze, ging het gesprek over het televisieprogramma De Luizenmoeder. In de aflevering van de dag ervoor had juf Ank het over de “curlingmoeder”. Een aantal collega’s herkende wel wat curlingmoedertrekken bij zichzelf en we konden allemaal zo een paar echte curlingmoeders opnoemen. Uiteraard hebben we hier smakelijk om gelachen. Vervolgens ontstond er een discussie over De Luizenmoeder, dat het vaak heel grappig is, maar dat het toch wel erg overtrokken is en of het wel oké is om mensen zo in hokjes te plaatsen.
Beeldvorming, stereotypen en vooroordelen
Iedereen vormt zich continu een beeld van alle mensen om zich heen. Een politieman van de mensen die hij tegen komt op straat, een pedagogisch medewerker van de ouders van de kinderen op de groep, een juf van de kinderen in haar klas en ga zo maar door. Deze beeldvorming vindt plaats op basis van uiterlijke kenmerken, bijvoorbeeld de kleding die iemand draagt of dat iemand een tatoeage heeft. Deze beeldvorming vindt ook plaats op grond van hoe er over deze mensen gepraat wordt.
Bij die beeldvorming baseren we ons op stereotypen, dat is handig omdat je daardoor een idee hebt van wat je kunt verwachten van die persoon. Hij draagt een baard, dus… Zij heeft een donkere huidskleur, dus… Dat kind draagt altijd kapotte kleding, dus die ouders… Zij draagt een hoofddoek, dus… Dat kind kan nooit stil zitten, dus ….. Die moeder is dik, dus….
Wat vaak gebeurt is dat je een stereotype verbindt aan een oordeel, voordat je iemand echt hebt leren kennen. Je kunt het echter helemaal mis hebben met deze vooroordelen. Blijkt die moeder met een hoofddoek een jurist te zijn. Blijkt dat Marokkaanse jongetje in je klas heel goed te kunnen rekenen.
Vooroordelen zijn emotioneel geladen en zorgen ervoor dat je selectief waarneemt, selectief denkt en selectief voelt. Je kijkt en luistert niet meer met een open houding. Vaak houden mensen hardnekkig vast aan deze ideeën, bijvoorbeeld “Die vluchtelingouders willen gewoon geen Nederlands leren”. Een vooroordeel kan ook positief zijn. Positieve vooroordelen kunnen je blind maken voor wat iemand fout doet. Bijvoorbeeld niet willen zien dat een kind van hoogopgeleide ouders leesproblemen heeft. Beeldvorming, stereotypering en vooroordelen zijn menselijk en horen er bij. Dit kun je niet veranderen. Wat je wel kunt doen is je bewust worden van je vooroordelen en wat deze vooroordelen teweeg brengen.
Bewust worden van onze eigen vooroordelen
Een mooie manier om zicht te krijgen op je vooroordelen is door met je collega’s in gesprek te gaan over de volgende onderwerpen:
- religie
- gezinsvorm
- ziekte of handicap
- gewicht
Bedenk per onderwerp eerst allemaal individueel welke vooroordelen erover bestaan. Bespreek deze vooroordelen vervolgens met elkaar. Ga in op welke vooroordelen je zelf hebt, of je wel eens ontdekt hebt dat je vooroordeel niet klopte en wat je toen deed. Bespreek ook met elkaar hoe deze vooroordelen je handelen naar ouders of kinderen kunnen beïnvloedden.
Een andere manier om het gesprek aan te gaan is door vooroordelen te bedenken die er bestaan over de groep waar jij toe behoort en deze te bespreken met je collega’s. Bespreek wat het met je doet om te ervaren dat mensen vooroordelen hebben.
Mocht je geïnteresseerd zijn in wat meer uitleg over stereotypen en vooroordelen en hoe onze hersenen ons vaak voor de gek houden. Kijk dan naar dit filmpje van Wigboldus, professor in de sociale psychologie https://universiteitvannederland.nl/college/hoe-houden-onze-hersenen-ons-voor-de-gek
