door

Cathy van Tuijl

Educatieve ondersteuning in de kinderopvang

Komend uit een teamoverleg slaakt Aisha een zucht van verlichting: “Het lijkt soms alsof we het nooit goed genoeg doen, maar als we teamoverleg hebben gehad voelt het voor mij vaak positief: duidelijk wat er goed gaat en ook duidelijk waar en hoe we zaken kunnen verbeteren.” Suzan is het daarmee eens: “Ik ga toch nog eens opletten op welke manier ik vragen stel aan de kinderen. Dus meer op een open manier zodat je andere antwoorden krijgt dan ja of nee. Zorgen dat de kinderen meer met taal kunnen oefenen.”

Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang
De Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang[1] is weer uit. De resultaten geven een overwegend positief beeld van de kwaliteit van de kinderopvang in Nederland. De opvangorganisaties voldoen aan wettelijke eisen zoals groepsgrootte en aantal kinderen per leidster. De kwaliteit van de interacties van de leidsters met de kinderen (‘proceskwaliteit’) is voldoende tot goed. De emotionele proceskwaliteit is hoger dan de educatieve. Deze uitkomsten over de proceskwaliteit worden ook in andere landen gevonden. Leidsters ondersteunen kinderen dus beter emotioneel dan in hun brede cognitieve, talige en creatieve ontwikkeling. Het welbevinden van kinderen in de groepen is hoog en ook pedagogisch medewerkers zijn over het algemeen tevreden over het werkklimaat. Kortom, het gaat goed, maar er zijn ook enkele verbeterpunten.

Verschillen in proceskwaliteit
De educatieve proceskwaliteit is gemiddeld matig tot voldoende. Dat betekent dat de interacties van kinderen met leidsters niet erg leerzaam zijn. Leidsters zouden meer en rijkere taal kunnen aanbieden; leidsters kunnen vaker momenten gebruiken om kinderen aan het denken te zetten en zouden tot langere uitwisselingen met kinderen kunnen komen. Dat vraagt naast vaardigheden ook een omslag in het denken van leidsters. Naast de vraag: ‘vinden kinderen het fijn op de opvang?’ wordt de vraag gesteld: ‘wat leren de kinderen hier’?

Hoe te verklaren?
Het LKK rapport probeert te achterhalen hoe het komt dat de educatieve proceskwaliteit achterblijft. Deze kwaliteit hangt soms met andere kenmerken samen dan de emotionele proceskwaliteit. Teamgerichte coaching bijvoorbeeld lijkt beter te werken voor verbetering van de educatieve proceskwaliteit en individuele coaching juist voor verbetering van de emotionele proceskwaliteit. Ook de groepssamenstelling doet ertoe. Op verticale groepen met relatief veel babies is zowel de emotionele als educatieve proceskwaliteit lager dan in verticale groepen met relatief veel peuters.

Aandacht voor verbetering
Omdat de educatieve kwaliteit van de opvang wat achterblijft krijgt die veel aandacht. Met bijvoorbeeld verbetering van de taalvaardigheid van leidsters. Maar niet alleen het taalaanbod van leidsters is belangrijk: ook de mate waarin ze kinderen uitlokken tot taalgebruik, het verwoorden van ervaringen en gedachten. En vragen stellen die kinderen tot denken aanzetten zijn belangrijk, bijvoorbeeld tijdens het voorlezen maar ook tijdens dagelijkse bezigheden als tafel dekken en speelgoed opruimen (zie de 3 T’s in eerdere blog ‘Jonge kinderen taalsponzen? No way!’: Talk much, Tune in en Take turns).

Verschillen tussen kinderen
Kinderen die al taalvaardig zijn lokken meer taal van de leidsters uit: ze nodigen uit tot een gesprekje of mengen zich in een lopend gesprek. Ze weten hun boodschap of ideeën relatief snel duidelijk te maken. Het taalaanbod (en het geduld) van de leidster is juist essentieel voor kinderen die minder taalvaardig zijn, die stiller zijn en bij wie een boodschap overbrengen relatief veel tijd kost. De tijd nemen voor een uitwisseling, nagaan wat ze willen vertellen en hen daarin ondersteunen, ook al vraagt dat de nodige beurtwisselingen, is voor deze kinderen ondersteunend. Maar in de alledaagse hectiek soms lastig te realiseren.

Kortom
Het laatste LKK-rapport geeft een overwegend positief beeld van de kwaliteit van de kinderopvang in Nederland. Een verbeterpunt is de educatieve proceskwaliteit: het stimuleren van de cognitieve, taal- en creatieve ontwikkeling van kinderen. Het LKK-rapport geeft de volgende tips:
1. Teamgerichte coaching kan helpen de interactiekwaliteit te verrijken, leerzamer te maken.
2. Qua leeftijd en vaardigheden niet te grote verschillen binnen de groep helpen om een goed afgestemd taalaanbod te doen.
3. Juist aandacht en tijd voor kinderen die wat achterblijven is cruciaal.