Blog
Ik ben geen jongen in een jurk, ik ben een meisje!
“Leen is geboren als Lena. Toen ze vier was, had ik een nieuwe roze pyjama voor haar gekocht. Ik kwam ermee thuis en ze zei: ‘Mama, volgens mij heb je je vergist, dit is een meisjespyjama en ik ben een jongetje’. Ik ben teruggegaan naar de winkel en heb de pyjama omgeruild.” Aldus de moeder van Leen, inmiddels zeven jaar oud.
Niet alle kinderen die zich voordoen als iemand van de andere sekse of typische spelletjes van de andere sekse spelen, zijn transgender. Het hoort bij normaal experimenteergedrag dat kinderen ook eens gedrag van de andere sekse uitproberen. Jongens trekken een rokje aan of meisjes spelen met auto’s. En sommige meisjes blijven altijd wat jongensachtig ook al voelen ze zich wel degelijk meisje. Dat is normaal en wordt niet vreemd gevonden. Veel volwassenen (vooral vaders, blijkt uit onderzoek) vinden het lastiger als een jongetje (zoontje) meisjesachtig gedrag vertoont. Maar ook dat hoeft niet te betekenen dat een kind meteen transgender is.
Kinderen gaan rond een jaar of drie beseffen dat ze een jongen of een meisje zijn, en dat besef gaat gepaard met sterker ‘genderspecifiek’ gedrag: ze gaan zich meer gedragen als een jongen of als een meisje. Kinderen van deze leeftijd denken dat hun sekse nog kan veranderen. Pas rond vijf jaar beseffen ze dat hun sekse vaststaat. Hun ideeën over genderrollen kunnen rond deze leeftijd erg star zijn. En de meeste genderdysfore kinderen komen vanaf deze leeftijd in de problemen.
Genderdysfoor of transgender
We noemen iemand genderdysfoor als diegene een ‘diep onbehagen’ heeft met het geslacht waarin hij of zij is geboren. Als diegene een duidelijk gevoel heeft dat hij of zij van het ándere geslacht is, noemen we dat transgender.* Een meisje dat een jongen wil zijn (of ‘is’, correct gezegd) heet een transjongen en een jongen die zich een meisje voelt, heet een transmeisje. Bij jonge kinderen spreken we dus over genderdysforie omdat het nog niet duidelijk is of het gevoel blijvend is, of bijvoorbeeld wijst op homoseksualiteit. Overigens kunnen transgenders zowel lesbisch, homo-, hetero- of biseksueel zijn.
Gender, sekse, geslacht
Geslacht en sekse zijn hetzelfde. Deze woorden zeggen iets over hoe het feitelijke lichaam eruit ziet: jongen of meisje, dat wordt bij de geboorte al vastgesteld. (Dat is niet helemaal waar: er worden ook kinderen geboren die allebei zijn, dat noemen we interseksueel: zie voor een voorbeeld hiervan de 7-jarige Lucas in de e-learning module van Movisie via de link onder aan dit artikel.) Gender zegt iets over de beleving van sekse of geslacht: vóel je je ook een jongen of een meisje? Genderbeleving gaat samen met het ontdekken van de verschillen tussen de seksen. De meeste kinderen voelen zich thuis in hun lichaam als meisje of als jongen, maar de cijfers zeggen dat momenteel één op de vijfentwintig jonge kinderen zich genderdysfoor kan voelen (dat is in elke klas dus wel een kind). Een half tot één procent van de kinderen komt er vroeg of laat achter dat ze daadwerkelijk niet in het juiste lichaam zijn geboren.
Wanneer moet je je zorgen maken?
Niet altijd is het gedrag zo uitgesproken als bij Leen die zelf al duidelijk aangaf dat hij een jongetje was. En zoals hierboven al is besproken: normaal experimenteergedrag met het andere geslacht hoort bij peuters en kleuters.
Maar als je merkt dat een kind ongelukkig is met zijn of haar genderidentiteit en als je merkt dat dat langer duurt dan een paar maanden, is het tijd om aan de bel te trekken. Het kind geeft bijvoorbeeld regelmatig aan zich van het andere geslacht te voelen, alleen met kinderen van het andere geslacht te willen spelen of alleen met typisch speelgoed of typische spelletjes van het andere geslacht te willen spelen. Of het wil in toneelspel altijd een karakter van het gewenste geslacht spelen. Sommige kinderen hebben voor zichzelf zelfs al een passende naam bedacht.
Het is helemaal niet belangrijk om zeker te weten of een kind met dit gedrag transgender is of niet. Voor kleuters is (fysieke) behandeling sowieso nog niet aan de orde, dus in feite is de vraag of een kind transgender is, niet relevant. Wél is het belangrijk ieder kind te ondersteunen in zijn of haar identiteitsontwikkeling, waar die ook toe leidt.
Wat kun je doen?
Individueel
Maak wat je ziet bespreekbaar met het kind. Voor kinderen is het fijn te kunnen praten over hun gevoelens. Het kan enorm opluchten. Geef in een individueel gesprek aan wat je ziet en stel open vragen, zonder stereotype vooroordelen. ‘Ik zie dat je graag een jurk draagt.’ En laat merken dat dat prima is voor een jongen.
In de groep
Benadruk de diversiteit van mensen, ook in de groep. Geef voorbeelden van bekende, genderdysfore rolmodellen (Iris Amber Stenger uit SpangaS bijvoorbeeld). Ben alert op onderling pestgedrag, dat is natuurlijk onacceptabel.
Met ouders
Bespreek met ouders wat je ziet. Trek aan de bel als je je zorgen maakt, schroom niet om extra hulp in te schakelen als je je zorgen maakt. Genderdysforie is erg ingrijpend en kan leiden tot bijgaande problematiek zoals een negatief zelfbeeld, angst of onzekerheid, als er niet goed op gereageerd wordt.
Bespreek anderzijds ook met ouders hun zorgen omtrent experimenteergedrag: maak hun duidelijk dat normaal experimenteergedrag bij de leeftijd hoort en niet zorgwekkend hoeft te zijn.
Als team
Noem een kind niet meteen genderdysfoor maar focus je op het welzijn van het kind. Genderdysfoor of niet, daar hoef je op deze leeftijd nog niet over te beslissen.
Voor meer informatie:
https://movisieacademie.nl/mod/page/view.php?id=5265 (dit is een e-learning module: Jong en transgender, daar vind je ook Leen en zijn moeder)
* De terminologie rondom dit onderwerp is nog in ontwikkeling, tegenwoordig wordt algemeen gezegd dat ‘transgender’ betekent dat iemand een genderidentiteit heeft of gendergedrag vertoont dat afwijkt van de culturele normen die passen bij het geslacht dat hen bij de geboorte toegewezen werd.
