door

Melissa Be

Hoe creëer je een betekenisvolle speelleeromgeving?

Door Desiree van Reeuwijk en Melissa Be

Desiree van Reeuwijk

De kinderen lopen de groep binnen en raken meteen onder de indruk van de berg lege melk- en hagelslagpakken in de bouwhoek. Deze heeft de leerkracht vandaag meegenomen als nieuwe spelimpuls, omdat ze merkte dat de kinderen niet meer tot goed spel kwamen. Tijdens het spelen en werken komen Noa, Isa en Yamil meteen op het idee om er in combinatie met de blokken een restaurant van te bouwen. Hydar en Vivian lopen naar de huishoek. Vivian pakt een schort uit de kast en begint haar lievelingsgerecht te koken. De tafel wordt netjes gedekt met een tafelkleed, echte borden, bestek en bekers. Een deel van deze spullen zijn herkenbaar, doordat ze door de kinderen en ouders zijn meegebracht van thuis, gedurende het thema ‘Eet smakelijk’. Doordat de materialen een herkenbare en gelabelde opbergplek hebben in de hoeken, weten de kinderen precies waar alle spullen liggen. De leerkracht ziet dat Adam niet goed heeft geslapen. Ze neemt hem mee naar de rustige leeshoek om samen zijn favoriete boekje ‘Waar is mijn noedelsoep’ te lezen.  

De ruimte als pedagoog

Volgens pedagoog Malaguzzi ontwikkelen kinderen zich door drie pedagogen: kinderen (1^e pedagoog), volwassenen (2^e pedagoog) en de ruimte/speelleeromgeving (3^e pedagoog) (Cagliari e.a., 2016). In dit blog zullen we dieper ingaan op het belang van de 3^e pedagoog, een rijke speelleeromgeving, zoals beschreven in bovenstaand voorbeeld. De speelleeromgeving is een plek waarin alle kinderen zich herkennen en veilig voelen. De omgeving nodigt uit tot samenspel, maar je kunt je ook terugtrekken en even alleen spelen. Daarnaast zijn de ruimte en materialen continu in ontwikkeling; materialen zijn afgestemd op onderwerpen die leven voor de kinderen (binnen een thema). Een variatie aan materialen lokt verschillende soorten spel uit. Hierdoor blijven de kinderen geboeid en worden ze gestimuleerd in de brede ontwikkeling.

Inrichting van de ruimte

In een overzichtelijke speelleeromgeving weten kinderen de weg en komen zij snel tot spel. De hoeken hebben een duidelijke functie (bijvoorbeeld fantasiespel in de huishoek en motoriek in de bouwhoek). Verder kunnen de kinderen de materialen zelf pakken, de materialen zijn compleet en hebben een vaste, logische, (gelabelde) opbergplek. Net als in bovenstaand voorbeeld ligt het bestek  in de besteklade en in het keukenkastje staan vier borden, vier bekers en vier schaaltjes naast elkaar opgestapeld. Door overzicht te bieden (en het materiaal enigszins te beperken) hoeven de kinderen niet eerst alle materialen te doorzoeken, maar kunnen ze meteen beginnen met hun spel. De inrichting is in orde als de kinderen op een natuurlijke manier, zonder al te veel sturing, betrokkenheid tonen. Kijk eens naar je eigen speelleeromgeving en stel jezelf de volgende vragen: Zijn de hoeken overzichtelijk? En merk je dat kinderen hierdoor snel op gaan in hun spel?  

Materialen en de brede ontwikkeling

Door verschillende, uitdagende en herkenbare materialen aan te bieden krijgen alle kinderen de kans  om nieuwe ervaringen op te doen net boven hun eigen niveau. Denk bijvoorbeeld aan levensecht materiaal  (melkpakken, pannen, takken etc.) en openeind materiaal (knopen, touwtjes, dozen etc.). Dit soort materialen bieden verschillende spelmogelijkheden en doen een beroep op verschillende ontwikkelingsgebieden. Je kunt er mee bouwen, manipuleren, knutselen of een rollenspel uitspelen. Door verschillende materialen in een hoek te combineren, wordt de fantasie en het denken geprikkeld. Zoals in bovenstaand voorbeeld kunnen de verschillende lege verpakkingen en blokken in de bouwhoek leiden tot nieuwe bouwtechnieken en rollenspel. Herkenbare en uitdagende materialen leveren betrokken spel op. Kijk nog eens rond: Zijn alle kinderen betrokken bij hun spel of is het tijd om materialen te wisselen of toe te voegen? En tot slot, kunnen alle kinderen iets van thuis herkennen in de speelleeromgeving (zoals eten, muziekinstrumenten en verkleedkleren uit de eigen cultuur)? Meer inspiratie vind je in dit blog.

Een goed ingerichte ruimte geeft kinderen het gevoel ‘Wow, hier wil ik spelen!’. Vanuit dit gevoel kun je als professional (samen met kinderen en collega’s) de ontwikkeling van kinderen begeleiden. Kinderen leren het beste vanuit betrokkenheid en door spelenderwijs ervaringen op te doen, dicht bij hun eigen belevingswereld.

Meer weten over het inrichten van je eigen speelleeromgeving? Lees dan de 10 tips van Annerieke Boland en Anke van Seters.

Cagliari, P. et al. (2016). Loris Malaguzzi and the Schools of Reggio Emilia. A selection of his writings and speeches. 1945-1993. London, UK: Routledge.