Hoe creëer je relaxmomenten voor jonge kinderen?

Tamara Wally

Ongemerkt vragen we best veel van jonge kinderen. In de groep horen ze de hele dag door geluiden. We leren de kinderen rekening te houden met elkaar en ze moeten voorzichtig omgaan met de allerkleinsten. Ze proberen zich aan regeltjes te houden, zoals op een stoel zitten tijdens het eten, of opruimen. Ze worden uitgedaagd om dingen te doen die ze nog nèt niet zelf kunnen – want in hun zone van naaste ontwikkeling leren ze immers het meest. En soms staat er een invaller op de groep aan wie ze nog even moeten wennen…

Al die kleine dingen bij elkaar, die we tijdens een gewone dag op de groep van kinderen vragen, kunnen spanning opleveren. Waar kun je dat bij jonge kinderen aan merken en hoe kun je hen helpen ontspannen?

Signalen van spanning

Spanning roept lichamelijke reacties op, zowel bij kinderen als bij volwassenen. Denk bijvoorbeeld aan een versnelde hartslag en een hogere, oppervlakkige ademhaling. Het maakt ons ook alert en prikkelbaar. Bij jonge kinderen kun je spanning duidelijk herkennen aan hun gedrag: ze zijn moe, onrustig, opstandig, of reageren bij frustratie meteen heel boos of enorm verdrietig. Ook komt het voor dat kinderen door spanning tijdelijk een stapje terug lijken te doen in hun ontwikkeling. Een ‘ongelukje’ komt dan bijvoorbeeld net wat vaker voor. Of ze willen het liefst steeds een boekje lezen dat ze graag lazen toen ze jonger waren. Of een kind dat net leuke koppoters kon tekenen, zet een vel papier nu toch liever weer vol met krassen. Belangrijke signalen om alert op te zijn. Want als een kind een stapje terug doet, is het verstandig om ook even terug te schakelen. Meer kun je lezen in dit artikel.

Tot rust komen

Het is niet per se erg als kinderen tijdelijk spanning ervaren. Het hoort bij het dagelijks leven en bij de overgang naar een nieuwe ontwikkelingsfase. Wel is het belangrijk om kinderen te helpen om tot rust te komen. Zo leren ze oplopende spanning herkennen en krijgen ze inzicht in wat ze zelf kunnen doen om tot rust te komen. Zorgen voor een rustige omgeving is een eerste stap. Denk bijvoorbeeld aan een opgeruimde ruimte, zonder geluid of met rustige, instrumentale achtergrondmuziek. Daarnaast zijn er verschillende soorten activiteiten die ontspannend kunnen werken:

• Ademhalingsoefeningen
  Samen een liedje zingen of bellenblazen zijn voorbeelden van activiteiten die helpen om de oppervlakkige borstademhaling te doorbreken. Je kunt ook explicietere ademhalingsoefeningen doen. Bijvoorbeeld door de kinderen lekker op een mat te laten liggen, met een knuffel op hun buik. Je laat hen dan merken hoe ze rustig naar hun buik kunnen ademhalen, waarbij ze zien dat de knuffel op en neer beweegt.
• Bewegingsactiviteiten
  Door flink te bewegen raken kinderen hun overtollige energie kwijt. Even springen en dansen helpen bijvoorbeeld om het hele lijf lekker los te schudden en de energie te verdelen over het lichaam. Een aanrader nadat kinderen enige tijd aan tafel hebben gezeten! Extra waardevol is bewegen in de buitenlucht. Frisse lucht heeft namelijk een positief effect op spanning.
  Ook de spieren kort aanspannen en weer loslaten, helpt kinderen om te ontladen. Je kunt dit met jonge kinderen eenvoudig doen, door hen een kussen of een (groot) knuffeldier te laten omhelzen met beide armen én benen. Laat hen het kussen of de knuffel heel stevig beetpakken en dan weer loslaten. Er bestaan hiervoor natuurlijk ook veel leuke yoga-oefeningen voor jonge kinderen.
• Herhalende bezigheden
  Over het algemeen geldt: nieuwe dingen zijn spannend, bekende dingen zijn rustgevend. Denk bijvoorbeeld aan vaste routines, zoals een terugkerend liedje zingen of een bekend boekje lezen. Herhaling kan ook zitten in ritmische bewegingen. Voorbeelden zijn: een bal overrollen, klei uitrollen, schommelen en spelen op de wip.
• Simpel spelen
  Om kinderen te stimuleren in hun ontwikkeling, laten we hen soms dingen doen die ze nog nèt niet helemaal zelf kunnen. Om kinderen daarna te laten ontspannen, is het voor hen fijn om iets te doen dat hen makkelijk af gaat. Denk aan even lekker krassen op een groot vel, een eenvoudige puzzel maken, of een boekje lezen waarvoor het kind eigenlijk al te groot lijkt.

Wat voor het ene kind rustgevend werkt, kan voor een ander kind juist inspannend zijn. En wat het ene moment voor ontspanning zorgt, hoeft de volgende keer niet per se weer te werken. Kijk daarom goed naar de individuele behoeften van kinderen, en naar de momenten en manieren waarop jij hen helpt om tot rust te komen. Probeer hierin te variëren en te combineren.

Decemberdrukte

En dan is aan het eind van het jaar Sinterklaas weer in het land en begint de decemberdrukte weer. Spanning om cadeautjes, het verrassende effect van plotseling verschijnende Pieten op straat, extra feestelijke activiteiten op de opvang, maar ook thuis… Een flinke schep bovenop de gewone spanning van het dagelijkse meedoen in de groep.
Extra belangrijk dus om in december voor wat rust te zorgen! Hoe ga jij zorgen voor extra relaxmomentjes in de groep?

Door: Tamara Wally | Onderwijs- en ontwikkelingspsycholoog | Ontwikkelaar en trainer bij de CED-Groep

Meer lezen?

• Bijl- van Gelder, H. en Wally, T. (2012). Omgaan met opvallend gedrag van jonge kinderen. Rotterdam – CED-Groep.
• Demeulenaere, L. en van Bouchout, L. (2015). Nelsons yogaboek. Een doe-het-samen-boek met 24 yogaspelletjes voor kleine en grote avonturiers. Rotterdam: Trichis.
• https://wij-leren.nl/mindfulness-oefeningen.php
• Purperhart, H. (2017). Utrecht: Ankhermes Uitgeverij.
• Shapiro, L. en Sprague, R. (2011). Werkboek ontspanning voor kinderen. 55 oefeningen om stress te verminderen. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.
• Wally, T. (2019). Relax! De rol van spanning bij opvallend gedrag. PraxisBulletin, mei, p. 6-11.