Coaching in de voorschoolse educatie (deel 1)

IJsbrand Jepma

Sinds dit jaar is de aanwezigheid van een pedagogisch beleidsmedewerker of coach verplicht in de voorschoolse opvang en educatie. In deze blogs vertel ik meer over wat coaching is en hoe het er uit zou moeten zien. Deze week (deel 1) neem ik je mee in een mooi nieuw handboek over coaching in voorschoolse educatie en vertel ik over de resultaten van ons onderzoek naar coaching in de Nederlandse praktijk. In de volgende blog (deel 2) zet ik op een rijtje hoe een goede coach eruit ziet en wat deze concreet zou moeten doen in de praktijk.

Een nieuw en goed handboek over coaching in de voorschoolse educatie

Zo nu en dan verschijnt er een handboek voor de voorschoolse educatie, waarbij ik denk: dit boek zou breed verspreid moeten worden. Dit boek is zó goed, dit kan de kinderopvangsector een welkome boost geven. Meestal betreft het dan een Engelstalig boek van overzee, niet vertaald in het Nederlands en dus minder toegankelijk. The Early Childhood Coaching Handbook van de Amerikaanse onderzoekers en kindspecialisten Dathan Rush en M’Lisa Shelden is zo’n boek [1].

In dit boek wordt coaching gezien als een duurzame samenwerkingsrelatie tussen coach en pedagogisch professional (coachee), met een focus op het realiseren van de visie en doelen van de kinderopvangorganisatie en/of verlangens van de coachee. De coaching maakt gebruik van een proces van zelfonderzoek en een persoonlijke zoektocht van de coachee, met als doel om bewustwording en verantwoordelijkheid te vergroten. Daarbij biedt de coach de benodigde structuur, ondersteuning en feedback. Dit bestaat bijvoorbeeld uit het helpen van de coachee bij het kritisch kijken naar het eigen gedrag in bepaalde situaties en het ontwikkelen van andere pedagogisch-didactische praktijken. Ook gaat het om het geven van feedback – net zo lang totdat de pedagogisch professional voldoende vaardig is en vertrouwen heeft in het oppakken van een nieuwe coachvraag. Coaching wordt gezien als belangrijkste element in levenslang leren en ontwikkelen op de werkvloer.

“Coaching is niet vertellen aan pedagogisch professionals wat ze moeten doen, maar hen een kans geven om te onderzoeken waarom ze doen wat ze doen in relatie tot hun diepere pedagogische intenties.”

Coachen: zoeken naar een zinvolle invulling met impact

Sinds de komst van de pedagogisch beleidsmedewerker / coach vanuit de Wet IKK vragen kinderopvangorganisaties zich hardop af: wat is nu precies hun rol? Wat zijn hun verantwoordelijkheden, werkzaamheden en taken? Hoe kunnen zij van toegevoegde waarde zijn voor de pedagogische kwaliteit? En hoe verhouden beide zich vanuit de diverse wetgevende kaders tot elkaar?

Ons onderzoek toont aan dat er in de praktijk drie typen professionals zijn [2,3].  Enerzijds zijn er pedagogisch beleidsmedewerkers / coaches die zich vooral bezig houden met de voorbereiding, ontwikkeling, in- en uitvoering en evaluatie van het pedagogisch beleid. Ze bedenken bijvoorbeeld een implementatiestrategie voor een nieuwe methodiek en bewaken vervolgens het invoeringsproces, de kwaliteit en het tijdpad ervan. Anderzijds zijn er professionals die zich meer toeleggen op het coachen van pedagogisch medewerkers. Zij voeren aan de hand van observaties   vraaggesprekken uit over het versterken van het leren en ontwikkelen van de pedagogisch medewerkers. Ook de combinatie komt voor, het derde type. Daarbij worden er zowel beleidsmatige als coachende werkzaamheden naast elkaar uitgevoerd – afhankelijk van de wisselende omstandigheden.

Wie scherper kijkt, kan tot de conclusie komen dat de coach in de voorschoolse educatie nog lang niet overal goed uit de verf komt. Er zijn praktijken waarbij coaching nagenoeg samenvalt en identiek is aan alledaags werkoverleg over praktische zaken: het speelkleed is kapot er zal een nieuwe besteld moeten worden – door de coach. Soms krijgt coaching de vorm van verlengde kindbesprekingen in groepsverband. Daarbij gaat het nauwelijks om de ondersteuningsbehoeften en coachvragen van de pedagogisch medewerkers. Laat staan dat de coach op de groep komt observeren welke handelingsstrategieën er worden toepast en welke nieuwe competenties gewenst zijn zodat het kind uit die kindbespreking beter kan gedijen. De coach die bij tijd en wijle naast de pedagogisch medewerkers gaat staan om nieuw gedrag voor te doen (‘modeling’) komt waarschijnlijk nog minder voor. Zo blijven er belangrijke kansen liggen voor de professionele ontwikkeling en persoonlijke groei van pedagogisch medewerkers.

In de volgende blog vertel ik je meer over hoe we coaching effectiever kunnen maken in de praktijk!