Seksuele en genderdiversiteit als norm, niet als uitzondering.

Vandaag, 8 december is het Paarse Vrijdag. Op Paarse Vrijdag laten scholen zien dat iedereen zichzelf mag zijn. Hier ligt een specifieke focus op seksuele en genderdiversiteit. In deze blog vertelt Nina Rimmelzwaan waarom en hoe je hier aandacht aan kan besteden op de kinderopvang. Nina Rimmelzwaan is gezondheidsbevorderaar seksuele gezondheid en inhoudelijk coördinator SchoolsOUT van de GGD regio Utrecht.

Er was eens eens…. een kinderopvang die recht doet aan élk uniek kind en gezin! Als afdeling Seksuele Gezondheid bij de GGD regio Utrecht ontvangen wij regelmatig vragen over gender- en seksuele diversiteit. Uit deze vragen blijkt dat veel organisaties worstelen met het creëren van een omgeving waarin LHBTI+* kinderen volledig tot hun recht kunnen komen. In deze blog wil ik je uitnodigen om bij je eigen normen en waarden stil te staan en na te denken over wat jij kan doen om in je werk met jonge kinderen aandacht te hebben voor seksuele en genderdiversiteit.

Laten we eerst even op een rijtje zetten wáárom die aandacht toch nodig is. Hoewel het overgrote deel van de Nederlanders positief staat tegenover de emancipatie van LHBTI+ personen is dit de afgelopen jaren gestagneerd [1] en voelen LHBTI+ mensen zich vaker onveiliger dan heteroseksuele cisgender personen [2]. LHBTI+ jongeren voelen zich 3 keer vaker ongelukkig dan heteroseksuele leeftijdsgenoten [3].

Wat dat allemaal te maken heeft met de kinderopvang? Ieder kind maakt een gender- en seksuele ontwikkeling door! En in de opvang lever je een belangrijke bijdrage aan deze ontwikkeling. In een eerder blog kun je lezen over de genderontwikkeling van kinderen. Kinderen weten vanaf 3 jaar het verschil tussen jongens en meisjes. Jongetjes worden ‘verliefd’ op meisjes of andere jongetjes, en kinderen leren dat poppen, koken en roze bij meisjes ‘horen’ en auto’s, gereedschap en blauw bij jongens. Niets mis mee overigens, óók ik heb thuis een 3-jarige meid rondlopen die gek is op roze en prinsessen. Al denk ik dat ze ook één van de weinige kinderen is op haar kinderopvang die het boek over Prinses Kevin in huis heeft. Deze diversiteit in aanbod, is belangrijk. Op die manier kunnen kinderen zelf ontdekken wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn. Door mijn vrienden en werk weet ze bijvoorbeeld ook over het bestaan van transgenderpersonen en dat er mensen zijn met vulva’s, penissen en iets ertussenin.

Er zijn echter genoeg kinderen die niet weten van het bestaan van LHBTI+ mensen. Sprookjes gaan altijd over een prins en een prinses. Vanaf 5 jaar zijn kinderen zich bewust van hoe een jongen of meisje zich ‘hoort’ te gedragen. Kinderen leren dus al jong dat cisgender** en heteropersonen de norm zijn. Maar waar je niet over praat of leest: dat bestaat niet. Dat betekent dat je als LHBTI+ kind onbewust leert dat jij er eigenlijk niet bij hoort of dat je je moet aanpassen. Of dat een kind dat deze informatie niet krijgt een paar jaar later gek staat te kijken als het een keer gaat spelen bij een klasgenootje met twee papa’s. Volgens de huidige schatting identificeert ongeveer 7% van de Nederlandse bevolking zich als LHBTI+. Het gaat dus zeker niet om een kleine groep!

De meeste pedagogen en professionals in de kinderopvang die ik tegenkom vinden het gelukkig heel normaal dat er LHBTI+’ers bestaan en er dus ook kindjes zijn die twee mama’s hebben. Een verantwoorde kinderopvang voldoet aan vier pedagogische doelen; emotionele veiligheid, het bevorderen van persoonlijke én sociale kwaliteiten en het overbrengen van normen en waarden. Dat geeft concrete handreikingen om aan de slag te gaan met gender- en seksuele diversiteit. Draag je als medewerker of organisatie ook actief uit dat LHBTI+ kinderen en hun ouders erbij horen? Staat dit onderwerp regelmatig op de agenda? Weet jij hoe je collega’s en medewerkers over gender- en seksuele diversiteit denken? Maak genderdiversiteit en verschillen tussen mensen bespreekbaar en onderdeel van jullie pedagogisch beleid. Daarmee draag je op een positieve manier bij aan een fijne plek voor LHBTI+ kinderen waar iederéén zichzelf kan zijn.

En laat me duidelijk zijn; ook bij ons thuis vertellen we verhalen over prinsen en prinsessen. Maar ik gun ieder kind een wereld waarin Prinses Kevin ook een jurk aan mag. Waarin Prinses Marie toch liever verder gaat als Prins Noah of waarin we prinsen en prinsessen aanspreken als Koninklijke Hoogheid omdat ze zich fijner voelen met een genderneutrale aanspreekvorm. En waarin iedereen nog lang en gelukkig leeft.

Hieronder vind je een aantal vragen en tips waarmee je aan de slag kunt gaan! 

Als organisatie; is er een visie geformuleerd op gender- en seksuele diversiteit? En welke doelen zou je op dit thema willen bereiken? Sla gelijk twee vliegen in één klap; koppel dit onderwerp aan seksualiteit en diversiteit in brede zin! Maak van verschillen tussen mensen een feestje en geen probleem dat opgelost moet worden.

• Gebruik beeldmateriaal met diverse gezinssamenstellingen.
• Spreek naast vader en moeder ook over moeders, vaders en ouders.
• Controleer formulieren en websites op invul ruimte voor diverse gezinsvormen en neutrale aanspreekvormen.
• Communiceer dat jullie een plek zijn waar iederéén welkom is en blijf daar doorlopend aandacht aan besteden.

Als team: Heeft je team kennis en kunde op dit gebied; hebben jouw medewerkers kennis van een gezonde seksuele ontwikkeling en spreken zij positief over verschillende lichamen? Is dit opgenomen in het opleidingsplan? Weten zij het verschil tussen genderidentiteit, genderexpressie, sekse en een gezonde seksuele ontwikkeling?

• Stimuleer álle kinderen om te spelen met alle materialen.
• Pas thema dagen aan voor álle kinderen. Vier Valentijnsdag of Ouderdag i.p.v. Moederdag of Vaderdag.
• Spreek over ‘kinderen’ en deel niet op in jongens & meisjes.
• Lees leuke verhalen met diverse gezinsvormen en verschillende soorten liefde voor: bijvoorbeeld de boeken:
  • “Allemaal Gezinnen” van Usborne,
  • “Donnie” van Lisa Maschaupt,
  • “Lou op weg naar school” Kathleen Amant,
  • “Meisjes” van Laren Ace.

Kennis & bijscholing:
Kinderopvang – Seksuelevorming.nl
E-learning – Seksuelevorming.nl
De Seksualiteitschool – Bureau Belle Barbé (bellebarbe.nl)
Genderdiversiteit – Seksuelevorming.nl
home – Gendi
Als je leest bekijk je de wereld door de ogen van een ander – queerboeken.nl

Vragen of advies?
seksuelevorming@ggdru.nl

*LHBTI+: Lesbisch, homo, biseksueel, transgender, intersekse en overige termen.
LHBTI+ is een parapluterm omdat deze mensen met vergelijkbare processen van zelfacceptatie en acceptatie van anderen te maken kan krijgen omdat ze niet tot de norm behoren.
**Cisgender: een persoon wiens genderidentiteit overeenkomt met het toegewezen geboortegeslacht.