door

Ruth Heuvelman - Kroon

Hoe zorg je voor een soepele overgang van de kinderopvang naar de basisschool?

Starten op de basisschool is voor veel kinderen vaak een hele grote en spannende stap. Op de kinderopvang ben je de grootste, oudste en weet je het meeste van iedereen. Op de basisschool ben je ineens weer de jongste, ‘het nieuwe kindje’ en moet je nog alles leren. Ook voor ouders is het vaak een grote overgang van opvang naar de basisschool. Hoe kan je ervoor zorgen dat deze overgang van opvang naar de basisschool zo goed als mogelijk verloopt? En wat helpt kinderen bij deze overgang van de opvang naar de basisschool?

Onderzoek naar overgang van kinderopvang naar basisschool

In een onlangs verschenen studie [1] is een groep van 110 Nederlandse peuters gevolgd vanaf de kinderopvang, zowel kinderdagverblijf als gastouderopvang, tot en met de eerste weken in groep 1 om antwoord te krijgen op bovenstaande vragen. Er is daarbij gekeken naar de directe invloed van deze overgangsfase op de zelfregulering, sociale competentie en het welbevinden van de kinderen bij de start op de basisschool.

Belangrijke factoren voor succesvolle overgang van opvang naar de basisschool

Uit de studie kwam naar voren dat temperament van kinderen een rol speelt. De overgang van de kinderopvang naar de basisschool verloopt succesvoller wanneer kinderen meer ‘surgency’ temperament in zich hebben. Dat wil zeggen avontuurlijk zijn ingesteld, soms wat impulsief en geen moeite hebben om je positieve emoties te laten zien. Ook kinderen die naar een kinderdagverblijf zijn gegaan (in tegenstelling tot een gastouder) en kinderen die een positieve relatie hebben met de pedagogische medewerker/gastouder ervaren een betere overgang naar de basisschool. Ook zien we bij deze kinderen een hogere mate van welbevinden.

Bij kinderen die naar een kinderdagverblijf gingen, werd een hoger niveau van sociale competentie gezien in vergelijking met kinderen die naar een gastouderopvang gingen. Wanneer er in de kinderopvang conflicten zijn in de relatie tussen de pedagogisch medewerkers/gastouders en het kind, ervaren kinderen gemiddeld meer aanpassingsproblemen na de start op school.  Zowel kindkenmerken (temperament) als omgevingskenmerken (type en kwaliteit van de opvang) dragen dus bij aan het ontwikkelen van een goed fundament voor het vroege leren bij de start van de schoolcarrière.

Belangrijke implicaties vanuit het onderzoek voor een soepele overgangsfase

Deze overgangsfase heeft dus een directe invloed op de zelfregulering, sociale competentie en het welzijn van de kinderen in de klas. Vanuit het onderzoek komen enkele belangrijke implicaties voor de praktijk naar voren. Zo kunnen ouders, pedagogisch medewerkers en leerkrachten de informatie over het temperament van het kind, de achtergrond van de kinderopvang (kinderdagverblijf of gastouder) en conflicten in de verzorger-kindrelatie in de kinderopvang met elkaar delen tijdens een warme overdracht vóór de overgang naar de basisschool. Ouders en leerkrachten kunnen vervolgens, bij een vervolggesprek, hun gedachten delen over de ervaringen van kinderen tijdens de eerste weken op de nieuwe school. Deze tweestapsbenadering, van een gesprek vóór en na de overgang naar school, kan het welzijn van kinderen ondersteunen en de socio-emotionele en academische ondersteuning van kinderen richting geven tijdens de belangrijke overgang van kinderopvang naar school. Verder kan het voorkomen of verminderen van conflicten tussen professionals en kinderen in de kinderopvang voorkomen dat kinderen bij de overgang naar de basisschool sociaal minder competent zijn.

Samenvattend: 4 belangrijke implicaties vanuit onderzoek voor de praktijk

1. Warme overdracht vóór de overgang naar de basisschool

Zorg vóór de overgang naar de basisschool dat er een warme overdracht plaatsvindt met zowel ouders, professionals van de kinderopvang als leerkrachten van de basisschool. Daarin kan informatie over het temperament van het kind, de achtergrond van de kinderopvang (type en hoeveelheid) en mogelijke conflicten in de verzorger-kindrelatie in de kinderopvang met elkaar gedeeld worden. Dit kan aangevuld worden met informatie op gezinsniveau, bijvoorbeeld over sociaaleconomische status of mogelijke stressfactoren binnen het gezin.

2. Vervolggesprek op de basisschool na de eerste weken

Na enkele weken kunnen ouders en leerkrachten hun gedachten delen over de ervaringen van het kind tijdens de eerste weken op de basisschool. Deze zogenaamde tweestapsbenadering, een gesprek net vóór en een gesprek net na de overgang naar school, kan richting en handvaten geven aan de sociaal-emotionele en educatieve ondersteuning  die het kind nodig heeft tijdens deze belangrijke overgangsfase. En dit kan weer een positieve invloed hebben op het welbevinden en het aanpassen van het kind bij de start op school.

3. Voorkom of verminder conflicten in de kinderopvang

Een andere belangrijke implicatie vanuit de studie is dat in de kinderopvang het verminderen of voorkomen van conflicten tussen pedagogisch medewerkers/gastouders en het kind kan leiden tot een hogere mate van welbevinden en sociale competentie wanneer het kind eenmaal op de basisschool is gestart.

4. Geef jonge kinderen een stem

Tot slot zou toekomstig onderzoek duidelijk moeten maken hoe er ook ruimte gemaakt kan worden voor de inbreng van het kind zelf tijdens deze belangrijke overgangsfase [2]. Juist wanneer in deze belangrijke ontwikkelingsfase afstemming en inbreng is van alle belanghebbenden, zowel ouders, pedagogisch medewerkers, leerkrachten als ook van het kind zelf, kan dit zorgen voor een goede start en ondersteuning bij het begin van de schoolcarrière van jonge kinderen.

Referenties