Blog
Een verrijkend aanbod voor kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong
Natasja van Dijk; Ontwikkelaar/ onderwijsadviseur jonge kind, CED-Groep
Soms heb je een kleuter in de groep die zich anders gedraagt dan anderen. Je maakt je niet meteen zorgen, maar je vraagt je af wat dit gedrag veroorzaakt. Maryam lijkt weinig geïnteresseerd in het spel in de huishoek of themahoek. Tim is moeilijk te betrekken in de kring: hij staat op van zijn stoel, draait zich om of gaat zelfs andere dingen doen. Rosa is op school rustig en vrolijk, maar is thuis juist dwars en boos.
Dit zijn een paar voorbeelden van gedrag van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong, die op dit moment geen passend aanbod krijgen op school. Wanneer het aanbod structureel niet passend is, kan dit zelfs leiden tot gedragsproblemen [1]. Maar hoe zorg je voor een passend aanbod? En hoe herken je een ontwikkelingsvoorsprong bij jonge kinderen?
Signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong
Een mogelijke ontwikkelingsvoorsprong kun je vaak opmerken door alert te zijn op verschillende signalen. Hiervoor heb je nog geen signaleringsinstrumenten of intelligentietests nodig, al kunnen die op een zeker moment wel nuttig of zelfs noodzakelijk zijn. Op cognitief gebied vallen een snelle taal- of rekenontwikkeling gauw op. Zo zijn er kleuters die al op vijfjarige leeftijd vlot kunnen lezen. Anderen laten juist een voorsprong op rekenen zien, wat vooral een voorspellende factor is voor latere hoogbegaafdheid [2].
| Myrthe en Sofia zijn samen sommen aan het maken. Op een blaadje schrijven ze dubbelsommen met de antwoorden op, zoals 1 +1 = 2 en 2 + 2 = 4. Myrthe lukt dit tot en met 5 + 5, maar daarna weet ze er niet meer. Sofia gaat nog een poosje door, totdat haar blad vol is. “Juf, mijn blaadje is vol maar ik ben nog niet klaar!” Wanneer de juf zegt, dat zij door kan gaan op de achterkant gaat Sofia op de achterkant verder met de volgende som: 13 + 13 = 26. |
Vaak merkt de leerkracht op dat kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong een uitgebreide woordenschat hebben en al op bijna volwassen wijze hun zinnen formuleren. Pientere kleuters hebben vaak een brede interesse en kunnen veel -diepgaande- vragen stellen aan volwassenen. Naast de cognitieve kenmerken zijn er ook andere signalen. Zo kunnen kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong al behoorlijk last hebben van perfectionisme [3].
| Wanneer de leerkracht de opdracht geeft om zichzelf te tekenen, krast Ilias steeds zijn tekening door om vervolgens op een nieuw papier opnieuw te beginnen. Hij vindt dat de tekening niet goed lijkt: het Mario-poppetje op zijn trui is gedetailleerd. Het frustreert Ilias dat het niet lukt om dit poppetjes precies na te tekenen. |
Ook intense emoties en een gevoeligheid voor labels en kriebelstoffen zijn kenmerken van een mogelijke ontwikkelingsvoorsprong. Sommige signalen zijn heel subtiel, of komen juist in het spel naar voren. Maar let op: sommige kinderen zijn meesters in het aanpassen. Zij vertonen kameleongedrag, omdat zij niet willen opvallen in de klas [4]. In zo’n geval is er een groot verschil tussen wat een kind thuis kan en wat hij op school laat zien. Neem dus ouders serieus wanneer zij vertellen dat kun kind thuis al boekjes leest, terwijl hij op school geen interesse toont in boeken [5].
Passend aanbod creëren
Voor kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong hoef je de leerstof van groep 3 niet naar voren te halen. Het is ook niet nodig om een speciaal programma voor te bereiden. Je kunt heel goed verrijking bieden binnen je kringactiviteiten, het werken met ontwikkelingsmaterialen en het spel. Het zit vaak in kleine aanpassingen, waarmee je een kleuter met ontwikkelingsvoorsprong kunt uitdagen. Denksleutels vormen een mooi middel om verrijking te bieden [6]. Op de denksleutels staan vragen die de kleuters aanzetten om creatief, analytisch of juist praktisch te denken. Je kunt ze inzetten bij elk thema.
| Bij het thema “Ik ga naar dokter toe” zet juf Anniek de nietus-sleutel in met de vraag “Bedenk twee dingen die een dokter NOOIT met een stethoscoop doet”. Ze stelt de vraag in de grote kring waarbij zij een aantal instrumenten van de huisarts laat zien en uitlegt. Terwijl zij de vraag stelt, kijkt zij Tim en nog een kleuter nadrukkelijk aan. Ze geeft hen even denktijd en zegt dat ze dadelijk van hen een paar ideeën wil horen. Tim weet allang waar een stethoscoop voor bedoeld is, maar hij moet flink nadenken over de vraag wat de dokter juist niet met dit instrument doet. |
Waar je sommige denksleutels tijdens een kringgesprek kunt inzetten, zoals de nietus-sleutel, nodigen andere denksleutels uit om actiever bezig te zijn. Dit kan bijvoorbeeld met de Vet-sleutel. Hiermee laat je de kleuters alledaagse voorwerpen verbeteren, waarbij ze dingen mogen Vervormen, Eraf halen en Toevoegen.
Bij kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong zie je niet alleen een snellere ontwikkeling op het gebied van taal en rekenen, maar ook bij spel. Dat kan betekenen dat zij de fase waarin ze uitgebreid thematisch rollenspel spelen al op 3-jarige leeftijd hebben doorlopen en nu ‘uitgespeeld’ zijn. Ook komt hun fase van rollenspel niet overeen met dat van leeftijdsgenoten, het matcht niet. Wanneer zij nog wel interesse hebben in de hoeken, kunnen zij een meer organiserende rol krijgen. Deze kleuters kunnen meedenken en meehelpen bij de inrichting van een nieuwe themahoek.
| Tijdens de speelwerktijd heeft juf Anniek een overleg met Maryam en Bart. In de kring is het nieuwe thema “Kunst” geïntroduceerd en juf Anniek en de kleuters hebben samen bedacht dat er een atelier moet komen. Juf Anniek laat Maryam en Bart bedenken wat er nodig is voor een atelier en wat de kunstenaar daar allemaal doet. Maryam en Bart hebben veel ideeën: “Er zijn kwasten nodig juf, maar dan ook van die dunne waar je heel precies mee kunt schilderen. En een palet, dan mogen we ook eens verf mengen.” Juf Anniek schrijft de ideeën op. Dan mogen Maryam en Bart de hoek gaan inrichten. |
Het werken met ontwikkelingsmaterialen kan door een kleuter met ontwikkelingsvoorsprong als saai worden ervaren. Waarom zou je een puzzel van 25 stukjes maken als je thuis al puzzels met meer dan 100 stukjes maakt? Je kunt dan grotere puzzels aanbieden, maar je kunt de puzzelopdracht ook aanpassen.
| Rosa houdt van puzzelen, thuis heeft ze een mooie puzzel met dieren van 250 stukjes. Deze puzzel kan zij zelf leggen, ook al kost dat wel wat tijd. Op school vindt ze de puzzels te makkelijk en daarom kiest zij die niet uit zichzelf. Vandaag heeft juf Anniek een uitdaging voor Rosa: ze mag twee puzzels tegelijk maken. De puzzels hebben beide 64 stukjes en de afbeeldingen lijken ook best op elkaar. Maar om het moeilijk te maken kiept juf Anniek beide puzzels om en husselt zij de stukjes door elkaar. Nu kan Rosa aan de slag, alleen mag ze de stukjes niet eerst sorteren. Met rode konen gaat Rosa aan het werk. |
Het aanbod verrijken kan dus met kleine ingrepen, je hoeft niet per se drastische aanpassingen te doen. Maar het vergt wel maatwerk: het gaat om enkele kleuters die verrijking nodig hebben. Bovendien verschillen kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong ook onderling, ieder heeft zijn eigen interesses.
Heb je behoefte aan meer informatie en tips voor een verrijkend aanbod voor kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong? Neem dan contact met op met Jonge Kind specialisten van CED-Groep. Wij verzorgen ook cursussen en trainingen op maat op locatie.
Referenties
[1] Webb, J.T., Amend, E.R., Gore, J.L., & DeVries, A.R. (2013). De begeleiding van hoogbegaafde kinderen. Assen: Koninklijke Van Gorcum. [2] Lavrijsen, J., Sypré, S., & Verschueren, K. (2022). Snel van start: vroege predictoren van cognitieve begaafdheid bij kleuters. Pedagogische Studiën, 99 (1), 1-19. [3] Meersman, A., & Stroobandt, K. (2017). Kleuters die nét iets meer kunnen: meer dan 400 tips voor kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong. Leuven; Den Haag: Acco. [4] Kuipers, S. Ontwikkelingsvoorsprong signaleren. (2023). Kinderopvang, 33, 34-35. [5] Kieboom, T. (2015). Hoogbegaafd: als je kind (g)een Einstein is. Tielt: Lannoo. [6] https://www.swvpo3006.nl/dit-zijn-denksleutels/