Bouwen aan positief pedagogisch partnerschap: hoe doe je dat?

IJsbrand Jepma Senior onderzoeker/adviseur Sardes

Om opvang of onderwijs van hoge kwaliteit te kunnen bieden, is diepe kennis en inzicht nodig van ieder kind en gezin. Pedagogisch professionals verkrijgen een goed beeld van kind en thuis via het opbouwen en onderhouden van relaties met alle ouders [1]. Idealiter nemen pedagogisch professionals hierbij het initiatief en voelen ze zich verantwoordelijk voor het ontwikkelen van positief pedagogisch partnerschap, hoe spannend dit soms ook kan zijn. Het streven is dat de kinderopvang en het onderwijs in het algemeen en pedagogisch professionals in het bijzonder alle kinderen en gezinnen een warm welkom bieden. Daarbij is het nodig dat ze rekening houden met de taal, cultuur en achtergrond die ouders en kind meebrengen [2].

Ouders kennen hun kinderen goed, ze spelen een cruciale rol in hun spelen, leren en ontwikkelen. Kinderen die thuis een stimulerend leerklimaat ervaren, doen het beter in voorschoolse voorzieningen en op school [3]. Daarom is het van groot belang dat ouders niet op afstand blijven, maar een gerespecteerd lid worden van de leef- en leergemeenschap van de kinderopvang en het onderwijs is. Dit kan op verschillende manieren vorm en inhoud worden gegeven. Een benadering die hierbij behulpzaam kan zijn, is in de huid te kruipen van ouders. Wat willen zij?

Ouders willen respect

Respect in de relatie tussen pedagogisch professionals en ouders betekent het erkennen en waarderen van elkaars rol, kennis en inzichten en het omgaan met elkaar op een gelijkwaardige, open en empathische manier in het belang van het kind. Strategieën die respect stimuleren zijn:

• Luister naar en leer van ouders. Neem als pedagogisch professional de tijd om ouders te begrijpen. Vraag ouders naar hun wensen, behoeften, verlangens en verwachtingen. Kom erachter welke specifieke normen en waarden, opvattingen en overtuigingen een rol spelen in hun leven en probeer deze te integreren in aanbod, programma, activiteiten en materialen.
• Stimuleer deelname in de groep. Om ouders en kind beter te leren kennen, is het van belang ouders uit te nodigen op de groep. Een concrete activiteit in dit verband is dat je van ouders vraagt om een familierugzak te vullen met voorwerpen, foto’s, speelgoed en documenten die het verhaal van het kind en gezin vertellen. Maak hier een leuke gezamenlijke kringactiviteit van.
• Moedig ouders aan om te laten zien we ze zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden gestimuleerd door ouders te vragen informatie en ervaringen op de groep te delen die maken wie ze zijn. Denk aan het vertellen over de favoriete vakantiebestemming, werk of hobby.

Ouders willen responsiviteit

Responsiviteit is het vermogen van pedagogisch professionals om op een empathische en afgestemde manier te reageren op de behoeften, zorgen en vragen van ouders, zodat zij zich begrepen en ondersteund voelen in hun opvoedingstaak. Om dit te bevorderen, kunnen ze het volgende doen:

• Reageer op berichten. Maak er gewoonte van om binnen 24 uur te reageren op boodschappen per telefoon, mail of Whatsapp. Daarmee laat je zien dat hun zorgen, vragen en ideeën belangrijk zijn.
• Deel verhalen, foto’s en video’s met elkaar. Deel – op gedoseerde wijze – materiaal met ouders waaruit blijkt wat hun kind op de groep doet, met wie het speelt, waar het plezier aan beleeft en hoe het zich ontwikkelt.
• Organiseer gesprekstof. Gespreksstof voor ouders en kind kunnen een thema, onderwerp, woord, ervaring of zin betreffen. Door ouders dagelijkse gespreksstof aan te reiken, kunnen ze hierop thuis op doorgaan met hun kind zodat hun leren in de thuissituatie wordt uitgebreid.

Ouders willen relaties

Een goede relatie tussen pedagogisch professionals en ouders is gebaseerd op wederzijds respect, vertrouwen, open communicatie en samenwerking, gericht op het gezamenlijk ondersteunen van het welzijn en de ontwikkeling van het kind. Zo’n relatie bouw je op via de volgende acties:

• Wees vriendelijk en begroet iedereen met een lach. Dit is een verbazingwekkend simpele handeling, maar wel een met grote impact. Een welgemeend hartelijke groet voor kind en ouder draagt bij aan positief pedagogisch partnerschap.
• Nodig gezin(sleden) uit op de groep. Een aantal ouders voelt zich bezwaard of weet niet dat ze welkom zijn op de groep. Sommige kinderopvangorganisaties en scholen hebben sinds corona ook strenger beleid op dit punt. Toch is het van wezenlijk belang dat ouders op de groep komen en onderdeel worden van het programma, de speelleeractiviteiten en ervaringen van hun kind. Hang een kalender op of geef er een mee waarop te zien is wanneer ouders op de groep worden verwacht, welke thema’s centraal staan en welke activiteiten de ouders met hun kinderen thuis kunnen doen.
• Wees beschikbaar en benaderbaar voor vragen. Bied ouders verschillende vormen (fysiek, online) en momenten (bij het brengen en halen, goede ideeën box, tijdens meespeelmomenten, 10-minutengesprekken, spreekuur e.d.) om zorgen, feedback of verbetersuggesties te delen.

Ouders willen wederkerigheid

Wederkerigheid tussen pedagogisch professionals en ouders betekent dat beide partijen actief bijdragen, luisteren, en samenwerken op basis van gelijkwaardigheid en gedeelde verantwoordelijkheid om het welzijn en de ontwikkeling van het kind te bevorderen. Aanpakken waarmee je wederkerigheid versterkt zijn:

• Betrek ouders bij gesprekken over pedagogische kwaliteit en geef ze inspraak. Wederzijdse uitwisseling van informatie (tweewegcommunicatie) biedt ouders mogelijkheden om in zorg, opvoeding en ontwikkelingsstimulering samen te werken en af te stemmen met pedagogisch professionals. Vertellen dat ouders thuis vooral spelletjes moeten spelen of moeten voorlezen voor het slapen gaan is een vorm van eenrichtingsverkeer in de communicatie waarmee je geen positief pedagogisch partnerschap krijgt.
• Houd rekening met cultuur, taal en achtergrond in informatievoorziening en communicatie. Probeer informatie en communicatie in meerdere talen aan te bieden, zodat je alle ouders bereikt. Met moderne informatie- en communicatietechnologie en (ver)taalapps is dat tegenwoordig eenvoudig te realiseren.
• Stel vragen aan ouders. Door belangstelling te tonen en vragen te stellen leer je ouders en overige gezinsleden van het kind beter kennen. Gaan jullie met de krokusvakantie nog iets leuks doen?

Ouders willen pedagogisch professionals die reflecteren

Ouders verwachten dat pedagogisch professionals kritisch naar hun eigen pedagogisch-didactisch handelen kijken, deze evalueren en waar nodig verbeteren. Om te reflecteren kun je de volgende dingen doen:

• Stel jezelf vragen. Hoe goed ken ik elk kind en gezin, en hoe kan ik meer van hen te weten komen? Voelen álle ouders zich welkom bij mij op de groep?
• Stel vragen aan ouders. Hoe kan ik ervoor zorgen dat jullie kind met plezier komt en met enthousiaste verhalen en ervaringen naar huis gaat?
• Stel vragen aan collega-pedagogisch professionals. Hoe betrek jij ouders van kinderen bij het reilen en zeilen op de groep? Heb jij voor mij een tip om die ene, moeilijk bereikbare ouder ook beter te leren kennen?

Referenties