De magie van tuinieren

Yes, het is weer lente! Tijd om lekker naar buiten te gaan en de natuur te verkennen. En dat vinden kinderen maar wat leuk. In deze blog een aantal tips om met je kleuters (of oudere peuters) stil te staan bij de natuur.

“Juf, een échte wortel!”

Joeke en Rosie zitten op hun hurken aan de rand van de speelplaats. Daar heeft juf Salma een kleine moestuin gemaakt, waar ze enkele weken geleden samen worteltjes hebben geplant. In het begin keken de kleuters ze elke dag, maar er was nog weinig te zien. Tot na een paar weken de eerste sprietjes groen verschenen. En nu, bijna zeven weken later, is dat een indrukwekkende hoeveelheid loof. “Kijk juf! Groene stengels en blaadjes! Heel groot!” Juf Salma komt mee kijken. “Wow zeg, wat een bijzondere blaadjes. Hebben jullie er al goed naar gekeken?” Ze plukt een loofstengel af en nodigt Joeke en Rosie uit om hem te bestuderen. Samen voelen en ruiken ze eraan. “Hmmm, het ruikt een beetje naar gras,” zegt Rosie. “En naar sla,” vult Joeke aan. Dan steekt Joeke zijn hand in de aarde. “Ik zie een stukje wortel hier! We moeten graven juf, dan kunnen we zien of de wortels die eraan horen klaar zijn!” Enthousiast duiken 4 kleuterhanden in de aarde, op zoek naar de magie die onder de grond heeft plaatsgevonden….

Belang van natuur voor jonge kinderen

Jonge kinderen groeien soms op zonder veel connectie met de natuur rondom zich, om verschillende redenen. In sommige woonbuurten is het bijvoorbeeld ver zoeken naar een grasperkje. Daarbij hebben sommige ouders of opvoeders zelf beperkte ervaring met buitenspel of tuinieren waardoor ze dit niet kunnen doorgeven. Een natuurlijke omgeving of zelfs een park kan hierdoor ook onveilig aanvoelen. Maar ook de manier waarop de buitenomgeving vaak niet is aangepast voor kinderen met een beperking, kan een barrière vormen voor ervaringen met de natuur voor jonge kinderen. En dan zijn er nog bezorgdheden om vuile kleren, wild spel en risico’s die kleuterleerkrachten en ouders afschrikken om gras, modder of moestuinen op te zoeken. Maar het bewijs groeit snel dat vroege en veelvuldige ervaringen in (en met) de natuur bijdragen aan het welbevinden en de ontwikkeling van kleuters [1,2].

Friedrich Fröbel sprak al in 1826 over het belang van zorgen voor planten door jonge kinderen [3]. Dit komt volgens hem niet alleen tegemoet aan hun verlangen om levende wezens te observeren, zoals vogels, vlinders en kevers, maar draagt ook een diepere les in zich. Kinderen die zorgen voor andere wezens, zouden beter in staat zijn om voor zichzelf te zorgen. Zorgen voor planten en kleine dieren geeft kleuters daarbij een gevoel van verantwoordelijkheid. Het stimuleert daarnaast de verbinding met, en de verwondering voor, de natuur.

Tips voor de leerkracht

Hoe kun je hier als leerkracht aan werken? We geven je een aantal tips:

• Niet elke kleuterklas heeft het geluk om een grote (moes)tuin tot haar beschikking te hebben. Maar eigenlijk heb je echt niet veel ruimte nodig om iets te laten groeien. Ook vensterbanken of balkons kunnen een uitstekende locatie zijn om te tuinieren. Het is vooral belangrijk dat je de kinderen betrekt bij het planten en verzorgen van bloemen, kruiden of groenten. Het proces is daarbij belangrijker dan de feitelijke winst uit die moestuin.
• Laat kinderen hun zintuigen gebruiken om de wereld van planten te verkennen: ruiken aan bloemen, voelen aan bladeren, proeven van eetbare planten. Plaats het moestuintje daarom liefst op oog/armhoogte van kleuters.
• Tuinieren biedt de perfecte gelegenheid om te leren over de kringloop van het leven: hoe verandert organisch afval in compost, waarom is gezonde grond belangrijk voor plantengroei, …  Dit maakt kleuters ook bewuster van milieukwesties en duurzaamheid.
• Nodig ouders en verzorgers uit om het tuintje te helpen onderhouden. Ze kunnen eigen vaardigheden inzetten om zaden te planten, onkruid te wieden, maar ook bijvoorbeeld om samen met de kinderen vogelvoeders of nestkastjes te maken. Dit bevordert meteen ook een gemeenschapsgevoel.

Vuile handen, volle harten

Tuinieren met kleuters is echt meer dan wat met aarde spelen. Het is een rijke leerervaring die de ontwikkeling van kinderen ondersteunt. Help je kleuters groeien door ze hun handen vies te laten maken, hun zintuigen te prikkelen en hun liefde voor de natuur te cultiveren. En ontdek, net als Joeke en Rosie, dat zelfs een piepklein zaadje in een pot aan het raam van de klas, in enkele weken en met wat liefde en water, kan uitgroeien tot een heuse wortel!

Referenties

*Deze blog van Eva Dierickx en Astrid Koelman is oorspronkelijk geplaatst op onze zusterblog Kleutergewijs. Het blogbericht is vertaald en bewerkt door Bodine Romijn.