door

cedgroep

Kunstbeschouwing met jonge kinderen

Patricia Bourgonje – CED groep

Eva van der Panne – CED Groep

Kunst roept vragen op, prikkelt de fantasie en nodigt uit tot gesprek, ook bij jonge kinderen. Al lijkt een schilderij in eerste instantie misschien te moeilijk voor een peuter of kleuter, toch biedt dit al veel mogelijkheden. Juist op jonge leeftijd staan kinderen open voor nieuwe indrukken, hebben ze een rijke verbeelding en kunnen er verrassende ideeën en gevoelens tevoorschijn komen bij het bekijken van een kunstwerk. In deze blog duiken we in het onderwerp kunstbeschouwing met jonge kinderen. Wat bedoelen we eigenlijk met kunstbeschouwing? Waarom is het waardevol om hier al op jonge leeftijd mee te beginnen? En hoe kun je dit op een speelse, laagdrempelige manier aanpakken in de praktijk?

Wat is kunstbeschouwing?

Bij jonge kinderen denk je bij kunst vaak aan knutselen of samen muziek maken. Dat is niet gek, want de volgende onderdelen vallen onder kunstzinnige oriëntatie [1]: beeldende vorming, muziek, drama, dans en cultureel erfgoed. Eén aspect dat hierbij vaak onderbelicht blijft, is kunstbeschouwing. Kunstbeschouwing houdt in dat je samen met kinderen bewust stilstaat bij kunst. Je bekijkt het aandachtig, praat erover, stelt vragen en gebruikt je verbeelding. Door deze activiteiten leren jonge kinderen niet alleen kunst te waarderen, maar ook op een andere manier naar de wereld om hen heen te kijken [2].

Waarom is kunstbeschouwing belangrijk?

Kunstbeschouwing biedt ruimte om met jonge kinderen in gesprek te gaan over allerlei onderwerpen. Je kunt bijvoorbeeld samen vormen, kleuren of structuren benoemen in een kunstwerk. Of je bekijkt een schilderij met dieren en vraagt: Welk geluid maakt dit dier? Je kunt kunst goed gebruiken om kinderen te leren tellen, de kleuren en vormen te onthouden of andere culturen te leren kennen. Zo wordt kunst een speels middel om taal, waarneming en verwondering te stimuleren [3].

Dat kunstbeschouwing goed is voor de ontwikkeling van jonge kinderen, blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek. In de eerste levensjaren ontwikkelt het kinderbrein zich razendsnel, vooral onder invloed van nieuwe prikkels [4]. Maria Montessori noemde deze periode ook wel de tijd van de ‘absorberende geest’: jonge kinderen nemen indrukken uit hun omgeving moeiteloos op. En door ze actief in aanraking te brengen met kunst, stimuleer je hun cognitieve en emotionele ontwikkeling [5].

Kunstbeschouwing prikkelt niet alleen het brein, maar roept ook enthousiasme en plezier op. En dat is belangrijk, want plezier is essentieel voor de hersenontwikkeling. Het maakt het brein flexibel, creatief en nieuwsgierig. Daarnaast speelt kunstbeschouwing een belangrijke rol in communicatie, vooral bij jonge kinderen die nog niet (vloeiend) spreken. Kunst kan gezien worden als één van de eerste vormen van geletterdheid. Het is biedt peuters namelijk de mogelijkheid om zich te uiten, zelfs als ze de taal nog niet goed beheersen. Dit is extra waardevol voor kinderen met (risico op) een taalachterstand. Uit onderzoek blijkt zelfs dat kunst kinderen een stem geeft in situaties waar taal tekortschiet [4].

Nieuwsgierigheid prikkelen

Peuters en kleuters zijn voortdurend bezig met het ontdekken van hun omgeving. Ze gebruiken al hun zintuigen om deze te ontdekken. Maar jonge kinderen hebben ook een korte concentratieboog [6]. Nieuwsgierigheid is één van de krachtigste drijfveren van jonge kinderen. Kunst biedt een rijke context waarin die nieuwsgierigheid gevoed kan worden. Niet alleen om kinderen iets te leren over kunst, maar ook over kleuren, vormen, tellen, gevoelens en verhalen. Door kunst op een speelse, zintuiglijke manier aan te bieden en kinderen veel ruimte te geven voor eigen inbreng, kun je hun natuurlijke motivatie versterken. En dat heeft effect: nieuwsgierige kinderen blijven langer betrokken en stellen meer vragen.

Met kunstbeschouwing kun je nieuwsgierigheid dus prikkelen. Door het vertellen van een klein verhaaltje bij een kunstwerk maak je het beeld herkenbaar en betekenisvol voor jonge kinderen. Bijvoorbeeld door een schilderij tot leven te brengen vanuit het perspectief van een figuur erin: Kijk eens naar de ogen van de leeuw. Waar kijkt hij naar? Wat zou hij zien? Of hoort hij iets? Kun jij brullen als een leeuw?

Daarnaast werken zoekopdrachten en speelse vragen vaak goed: Zie je al die mensen met dikke jassen en mutsen op? Wat voor weer zou het zijn? Brrr, koud hè? Zie jij iemand met een rode sjaal? Hoeveel kinderen zie je op schaatsen? Wie denk jij dat er het snelst is? Zulke interacties zorgt ervoor dat kinderen onder andere gericht gaan zoeken, vergelijken, tellen. [7]

Aan de slag met kunstbeschouwing: zo pak je het aan

Kunstbeschouwing met jonge kinderen vraagt niet om kunstkennis, maar om een open houding, nieuwsgierigheid en een beetje lef om samen te ontdekken. Kinderen hoeven niets te snappen van kunst; het gaat erom dat ze leren kijken, zich verwonderen en durven te vertellen wat ze zien. Hieronder lees je hoe je dat in de praktijk aanpakt:

1. Kies kunst die aanspreekt: Begin met kunstwerken die passen bij de leefwereld van peuters en kleuters. Denk aan afbeeldingen met dieren, mensen, natuur of fantasiefiguren. Het hoeft niet groots of abstract te zijn: een prentenboekillustratie, een foto of zelfs een kindertekening kan al dienen als vertrekpunt.

2. Laat kinderen zelf ontdekken en stel open vragen: Weersta de neiging om zelf al je kennis over het kunstwerk te delen. Laat het kind eerst zelf kijken, denken en praten. Zo ontstaat echte betrokkenheid. Open vragen nodigen uit tot praten en fantaseren. Vermijd gesloten vragen of het geven van ‘het juiste antwoord’. De kracht zit juist in de verbeelding van het kind [8]. Beeldaspecten helpen je om het gesprek over kunst concreet te maken [2]. Vraag bijvoorbeeld:

• Over kleur: Welke kleur vind jij het mooist? Waar zie je die nog meer?
• Over vorm: Welke vorm heeft de tafel?  
• Over lijn: Er zijn alleen maar gebogen lijnen, waarom heeft de schilder dat gedaan denk je?
• Over textuur: Hoe denk je dat dit zou voelen?
• Over ruimte: Welk dier staat dichterbij?

3. Geef kinderen een actieve rol: Laat kinderen zich verplaatsen in het kunstwerk:

• Doe de houding na van een figuur.
• Speel een korte scène uit.
• Dans op muziek die bij het kunstwerk past.
• Teken of knutsel naar aanleiding van wat je samen bekeken hebt. Zelf iets maken geeft kinderen grip op wat ze gezien hebben en nodigt uit tot verdere reflectie.

4. Betrek de omgeving: Maak kunst zichtbaar in de ruimte: hang afbeeldingen, kinderkunst of foto’s op ooghoogte en gebruik ze als gesprekspunt. De omgeving is, volgens het gedachtegoed van Reggio Emilia, de ‘derde pedagoog’. Een rijke leeromgeving nodigt uit tot spel, expressie en ontdekking.

5. Betrek anderen en ga op pad: Nodig een kunstenaar uit of iemand met creatieve hobby’s. Bezoek een museum of galerie. Veel instellingen hebben kindvriendelijke rondleidingen of doe-activiteiten. Geef kinderen de ruimte om vragen te stellen en dichtbij te kijken of zelfs iets aan te raken.

Door samen met jonge kinderen kunst te bekijken, geef je niet alleen woorden aan wat ze zien en voelen, maar voed je ook hun nieuwsgierigheid, creativiteit en blik op de wereld!

Bronnen