Hoe en wanneer besluiten jonge kinderen om ergens moeite voor te doen?

Iedereen die een dag heeft doorgebracht met dreumesen en jonge kinderen heeft zich waarschijnlijk wel eens afgevraagd waarom ze altijd op zoek zijn naar de ‘moeilijkste weg’. Een baby van 8 maanden die vooruit probeert te kruipen, maar telkens verder naar achteren beweegt. Een kind van 1 dat herhaaldelijk een stuk speelgoed onder de bank vandaan probeert te krijgen dat echt heel stevig vast zit. Ze hebben het niet makkelijk met al dit (niet-productieve) proberen.

Toch is de werkelijkheid niet altijd zo als het lijkt. Ondanks alle vruchteloze pogingen die we elke dag zien, kunnen kinderen al op een hele precieze manier inschatten waar ze moeite voor willen doen en op welke manier. Hoewel dit grotendeels onbewust gebeurd, spelen de volwassenen rondom een kind hier een belangrijke rol in. Wij leren kinderen waarom het belangrijk is om ergens moeite voor te doen, in het algemeen en in specifieke situaties.

De rol van volwassenen

Een van de eerste dingen die kinderen moeten leren over moeite doen, is dat het nuttig is en vaak (niet altijd) tot een succesvolle uitkomst leidt. De relatie tussen ergens moeite voor doen en een succesvolle uitkomst is vanzelfsprekend voor veel volwassenen, maar er gaan veel ontwikkelingsstappen aan vooraf.

Ten eerste moet een kind leren dat een gevoel van voldoening voortkomt uit een specifieke uitkomst: “Het blije gevoel komt niet uit het niets, maar wordt opgewekt doordat het me is gelukt om de blokjes op elkaar te stapelen.” Ten tweede moet een kind leren dat de gedane moeite ertoe heeft geleidt dat het succesvol op elkaar stapelen uiteindelijk gelukt is. Heel vaak proberen zorgt er dus voor dat het uiteindelijk lukt en dat geeft een fijn gevoel.

Gelukkig geven volwassenen de hele dag signalen aan kinderen die deze relaties en de waarde van moeite doen bevestigen. Onderzoek laat zien dat kinderen die positieve reacties en complimentjes krijgen over het doen van moeite (zoals: “Goed zo, je doet zo hard je best”), langer en harder proberen om een lastige taak te volbrengen. Complimenten die over andere dingen gingen (zoals: “Wat ben je slim”) hadden dit effect niet. Complimenten over moeite doen werken het beste als ze gegeven worden tijdens het proberen én tijdens het succesvol behalen van het doel. Dit bevestigd namelijk de link tussen proberen en succes.

Hoe kinderen beslissingen maken

Hoewel het soms niet zo lijkt, hebben kinderen net als volwassenen een beperkte voorraad energie en tijd. Wanneer en hoe ze dingen uitproberen heeft dus een belangrijke invloed op hun succes. Een peuter van twee kan dit al goed inschatten. Zo blijkt uit onderzoek dat dreumesen (vanaf 18 maanden oud) en peuters vaker helpen als de taak die ze moeten doen relatief makkelijk is; bijvoorbeeld het tillen van een licht blokje in vergelijking met het tillen van een zwaar blokje als ze helpen om een toren te bouwen. Daarnaast zullen kinderen lastige taken langer en met meer moeite proberen uit te voeren als ze hebben gezien dat een ander de taak met veel moeite heeft volbracht.

In een onderzoek moesten dreumesen (18 maanden oud) een doorzichtige doos met heel leuk speelgoed met een touw naar zich toetrekken. De dreumesen wisten niet dat de doos aan de tafel was vastgelijmd, waardoor het een onmogelijke taak was. Hoe lang en met hoeveel moeite ze de taak probeerden uit te voeren, was afhankelijk van wat ze een volwassene ervoor hadden zien doen. Als de volwassene de taak ook niet kon uitvoeren of als de volwassene de taak met gemak uitvoerde, probeerden de dreumesen minder lang en hard. Als de volwassene de taak met veel moeite wist te volbrengen, probeerden de dreumesen het langste en het hardste.

Conclusie en adviezen

Al op jonge leeftijd kunnen kinderen inschatten waar ze wel en geen moeite voor willen doen. Wat de volwassenen doen en zeggen heeft hier veel invloed op. Jouw acties kunnen dus bepalen hoe en wanneer kinderen besluiten iets te proberen. Doorzetten als iets tegenzit, speelt een belangrijke rol in later succes, zowel op persoonlijk als op professioneel gebied.

Om kinderen hier al op jonge leeftijd mee te helpen, kun je zelf de volgende dingen doen:

1. Als je complimentjes geeft, richt je dan op de moeite die het kost om een taak te doen.
2. Geef complimentjes tijdens het proberen en als de taak volbracht is.
3. Als je een kind om hulp vraagt, zorg er dan voor dat de vraag aansluit bij diens ontwikkelingsniveau. Als de taak te lastig is, zullen kinderen minder vaak helpen.
4. Als je iets voordoet, laat dan zien dat het moeite kan kosten, maar dat je uiteindelijk de taak wel succesvol kan uitvoeren.
5. Als een kind gefrustreerd raakt, omdat iets niet lukt, besef je dan dat dit te maken kan hebben met het energieniveau. Probeer te begeleiden door het kind te motiveren het later opnieuw te proberen (‘wanneer’) en samen te kijken welke andere manieren er mogelijk zijn (‘hoe’).

*Deze blog van Jessica Sommerville is oorspronkelijk geplaatst op de Baby Blog van ICIS. Het blogbericht is vertaald en bewerkt door Eline de Groot.