Blog
De kracht van buitenspelen
Gisterenavond heb ik mogen genieten van een trampolineshow van mijn zoon en zijn vriendje. Het viel me op hoe behendig ze in korte tijd zijn geworden. De afgelopen weken waren bijna alle kinderen thuis. Het was even wennen en het is niet altijd makkelijk om je te verhouden tot de coronamaatregelen, maar ik zie ook mooie dingen gebeuren. Er wordt bijvoorbeeld veel buiten gespeeld. Het doet er nu niet toe in welke groep je zit of hoe oud je bent. Kinderen die dicht bij elkaar wonen ‘ontdekken elkaar’. Dit is niet alleen gezellig, maar ze leren er ook van. Zowel op sociaal, cognitief als motorisch vlak. Het helpt hierbij ook dat de kinderen meer vrijgelaten worden. Veel ouders moeten, weliswaar thuis, toch werken. De kinderen regelen het dus meer met elkaar.
Om geïnspireerd te worden over hoe we de kracht van buitenspelen meer kunnen benutten in de kinderopvang en op basisscholen heb ik mijn collega Jeroen van Dingenen geïnterviewd. Jeroen is docent en speltherapeut. Hij verzorgt onder andere de minor spel en is meerdere keren op studiereis geweest in Denemarken, waar hij steeds geïnspireerd van terug kwam. In de Scandinavische landen wordt de kracht van buitenspelen meer benut dan in Nederland en daar kunnen wij dus nog van leren.
Zorgelijke ontwikkelingen
Uit onderzoek van Jantje Beton in 2018 is gebleken dat drie op de tien kinderen nooit of slechts één keer per week buiten speelt. In 2013 was dat nog één op de vijf kinderen. Het totaal aantal kinderen dat iedere dag buiten speelt is gedaald van 20% naar 14%. We weten dat kinderen zich beter ontwikkelen als ze spelen, dus dit zijn heel zorgelijke ontwikkelingen waar we iets mee moeten.
Tip 1 Geef kinderen de ruimte
Op de vraag ‘Wat zijn verschillen tussen Denemarken en Nederland?, is het antwoord van Jeroen kort, Deense kinderen krijgen veel meer ruimte. De ruimte om buiten te spelen op de kinderopvang en op scholen is in Denemarken groter. Deze buitenruimte is ook anders ingericht. Er is meer natuur en minder beton en tegels. De materialen geven de kinderen vrijheid om zelf te bepalen wat zij er mee willen. Het is voor kinderen mogelijk om uit het zicht van volwassenen te spelen.
Wat Jeroen ook opgevallen is, is dat in Denemarken deze buitenruimtes altijd toegankelijk zijn voor kinderen. De schoolpleinen zijn ook in het weekend open en kinderen kunnen daar dan zelf hun gang gaan.
In Nederland handelen we vaak vanuit angst. We stellen ons bijvoorbeeld de vraag wie is er aansprakelijk als een kind valt op zaterdag op het schoolplein en houden vervolgens de schoolpleinen in het weekend op slot.
Het buiten zijn zit, volgens Jeroen, meer in de cultuur van de Denen. Zij zijn het gewend om in de natuur te zijn en rond te trekken. Dit zie je terug in hun visie op buitenspel en hoe ze hier in de kinderopvang en het onderwijs vorm aan geven. Slecht weer is in Denemarken bijvoorbeeld geen excuus. Vanuit thuis krijgen alle kinderen een skipak mee, waarin zij gewoon buitenspelen. Ook de pedagogisch medewerkers hebben goede weerbestendige kleding.
Tip 2 Groene schoolpleinen, Loose Parts en de 17-seconden-regel
Jeroen benoemt dat er in Nederland ook positieve ontwikkelingen gaande zijn. Veel scholen gaan aan de slag met Groene schoolpleinen, waar kinderen goede speelkansen krijgen. En Jeroen adviseert pedagogisch medewerkers en leerkrachten om aan de slag te gaan met zogenaamde ‘Loose Parts’.
Martin van Rooijen heeft onderzoek gedaan naar spel met Loose Parts en hij omschrijft het als volgt:
“Loose Parts zijn losse objecten en materialen die kinderen kunnen verplaatsen, manipuleren en veranderen in hun spel, bij dit project zijn bijv. stammetjes, tapijtrollen, kabelrollen maar ook rollators en bureaustoelen vanuit de kringloop ingezet.”
Dus ga naar de kringloopwinkel en haal inspirerende materialen. Observeer vervolgens het spel van de kinderen en hanteer hier bij de 17-seconden-regel. Tel altijd eerst tot 17 voordat je ingrijpt. Na die 17 seconden kun je als pedagogisch medewerker of leerkracht kinderen op weg helpen als ze vastlopen in hun spel, zodat ze daarna weer verder kunnen met ongestuurd en vrij spel.
Tip 3 De volwassenen zijn aan zet!
Het is heel belangrijk om je te realiseren dat niet de kinderen de beperking teweeg brengen, maar dat het de volwassenen zijn. Het is aan ons om kinderen alle speelkansen te geven. Daar hebben ze recht op. Als ze die kansen krijgen zullen ze spelen.
Tip 4 Ontwikkel een visie op spel en deel deze met de ouders
Heb het als pedagogisch medewerkers of leerkrachten met elkaar over het belang van spel en wat jullie visie is op spel en de speelmogelijkheden voor kinderen. Wat vinden jullie dat spel moet betekenen voor kinderen? Bespreek jullie visie met de ouders en regel met de ouders bijvoorbeeld (regen)kleding die vies mag worden. Organiseer thema avonden met ouders over het belang van spel en de speelkansen van hun kinderen.
Tip 5 Buitenlessen
Ga aan de slag met buitenlessen. Buitenlessen en buitenspelen kunnen uiteraard niet het hele schoolaanbod vervangen. Juist de combinatie van buitenlessen (in een groene omgeving) en gestructureerde lessen, helpen kinderen bij het leren. Verplaats de lessen daarom vaker naar buiten. Er is buiten zoveel te ontdekken! Via het Instituut voor Natuur Educatie (IVN) kun je als leerkracht een training in buiten lesgeven volgen. Kijk eens op de website.
Ook de Nationale Buitenlesdag van Jantje Beton is een bron van inspiratie. Ga met de kinderen beestjes zoeken, optellen met sprongen of een geschiedenis race doen. Je kunt kinderen in deze Coronatijd ook opdrachten geven waarin ze zelf buiten dingen gaan ontdekken.
Voor wie zich verder wil verdiepen
https://www.stichtingbkk.nl/nieuws/podium/risicospel-en-de-inzet-van-loose-parts.html
https://jantjebeton.nl/uploads/files/Onderzoek%20Buitenspelen%202018%20-%20Jantje%20Beton.pdf
https://jantjebeton.nl/over-jantje-beton
