door

Ruth Heuvelman - Kroon

Werken aan rekenen met prentenboeken

Onderzoek toont aan dat het voorlezen van prentenboeken niet alleen de taalontwikkeling, maar ook de wiskundige ontwikkeling van jonge kinderen bevordert. Tijdens het voorlezen krijgen kinderen namelijk ook een gevoel voor wiskundige begrippen. Hoe kan je het voorlezen van prentenboeken, naast het vergroten van de woordenschat, ook inzetten voor het stimuleren van de rekenontwikkeling?

Spelenderwijs rekenen

Er is veel onderzoek gedaan naar het belang van voorlezen voor de voorbereidende rekenvaardigheid [1]. In de jaren negentig is door de onderzoekers al aangetoond dat het voorlezen van prentenboeken een rijke context biedt voor het samen praten over wiskundige begrippen. Jonge kinderen doen spelenderwijs al veel kennis op over de wereld om hen heen. Zo doen zij ook ervaring op met getalbegrip, meten en meetkunde. Denk bijvoorbeeld aan het spelen in de zand-watertafel met maatbekers, puzzelen, meten hoe groot je bent of het tellen van de borden tijdens het dekken van de tafel. Bij het vervolgonderzoek wilden de onderzoekers graag weten wat er spontaan gebeurt tijdens het voorlezen rondom rekenen. Bij bijna alle gezinnen die meededen aan het onderzoek zagen de onderzoekers wiskunde opduiken in de gesprekken tijdens het voorlezen. Vooral de illustraties van de prentenboeken lokten dat uit.

Het verhaal centraal

De kracht zit hem volgens de onderzoekers in de spontane gesprekken in reactie op het verhaal en vooral op de illustraties. Het doel van de boekgesprekken is niet om te praten over wiskundige begrippen, maar om het verhaal beter te begrijpen en daarvan te genieten. Belangrijk daarbij is dat het verhaal centraal blijft staan. Zolang dat gebeurt, is het samen lezen van een prentenboek een krachtige manier om kinderen bewust te maken van wiskundige begrippen.

Conclusies vanuit onderzoek

Het onderzoek laat zien dat je, door samen met kinderen prentenboeken te lezen en daarover te praten, je de kinderen ervaringen kunt laten opdoen met wiskundige begrippen. Zo leg je alvast een basis voor het latere rekenonderwijs. Ook ander wetenschappelijk onderzoek toont aan dat kleuters die voorgelezen worden meer vooruitgang boeken op het begrip van getallen, meten en meetkunde [2]. Dat komt omdat het voorlezen van prentenboeken kinderen kan laten nadenken over reken-wiskundige zaken die in het reken-wiskundeonderwijs pas later en in een formele setting aan bod komen. Een prentenboek plaatst het voor hen in een betekenisvolle context. Voorlezen is dus niet alleen een krachtig hulpmiddel voor het stimuleren van de taalontwikkeling, maar ook voor de rekenontwikkeling!

5 praktische tips voor de praktijk

1. Kijk eens met rekenogen naar prentenboeken. In bijna elk boek zijn wel haakjes te vinden naar getallen, meten of meetkunde. Denk bijvoorbeeld aan het boek ‘Raad eens hoeveel ik van je hou’. Daarin komen veel rekenbegrippen aan bod, zoals hoog, groot, breed en ver. Als je met rekenogen naar prentenboeken gaat kijken, zul je merken dat je overal rekenkansen gaat zien. In de boeken Met rekenogen gelezenen Met rekenogen bekeken van Rob en Hanneke van Bree staan 45 rekenactiviteiten bij prentenboeken. De activiteiten gaan over de domeinen tellen en getalbegrip, meten en meetkunde.
2. Bereid het boekgesprek doelgericht voor. Kies een prentenboek met een aansprekend verhaal en illustraties. Lees het boek van tevoren door en bedenk over welke wiskundige aspecten in het boek je samen met de kinderen wilt praten. Kies daarbij passende passages en illustraties waarin de leerlingen de wiskundige aspecten kunnen ontdekken en ervaren.
3. Neem een onderzoekende houding aan. Het is belangrijk om tijdens het voorlezen zelf ook een onderzoekende houding aan te nemen. Leerlingen zullen dit overnemen en raken zo actief betrokken bij het verhaal.
4. Stel uitdagende wiskundige vragen. Noteer tijdens de voorbereiding een aantal uitdagende wiskundige vragen voor tijdens het voorlezen. Deze vragen stimuleren de kinderen om een stap verder te zetten in hun wiskundig denken. Neem eens een kijkje bij onze zusterblog Kleutergewijs voor mooie voorbeelden van wiskundige vragen.
5. De kracht zit in het verhaal. De echte kracht zit in de koppeling van het rekenwiskundige aspect uit het prentenboek aan een activiteit. Bijvoorbeeld door ze zelf te laten ervaren en uitbeelden hoe hoog of breed iets is. Zo blijven de kinderen nieuwsgierig en betrokken, waardoor ze het beter kunnen begrijpen en onthouden. Houd daarbij steeds voor ogen dat de kracht zit in het samen beleven en uitdiepen van het verhaal en niet enkel en alleen in het rekendoel.

Verder lezen?

• https://www.leraar24.nl/50343/kleuters-beter-leren-rekenen-met-prentenboeken/
• https://www.nro.nl/sites/nro/files/migrate/jrg97-oktober2012-van-den-Heuvel-Panhuizen-Loomans-Rekenenmetprentenboeken-PROMO.pdf
• https://newsroom.didactiefonline.nl/uploads/PDF/TBU21_BOEK_Leer%20ze%20rekenen%20165×240%20Links_Def.pdf

Referenties