door

Ruth Heuvelman - Kroon

Waarom op je vingers tellen goed is voor kleuters

“1, 2…, 3.., 4! Anna telt hardop op haar vingers en zegt dan: Kijk, ik ben 4 jaar! Haar vriendinnetje Laura laat vervolgens  een hand met 5 vingers zien en zegt: En ik ben bijna 5! Dat is 1 meer dan 4.’

Vingertellen: last of hulpmiddel?

Misschien gebruik je zelf ook nog weleens je vingers om even snel iets na te tellen. Maar verder zie je vingertellen vooral terug bij jonge kinderen die dit vaak spontaan doen. Uit onderzoek [1] blijkt dat vingertellen voor jonge kinderen zelfs een belangrijke vaardigheid is en de rekenontwikkeling stimuleert. De vingers helpen om grip te krijgen op de abstracte getallen en hoeveelheden. Echter, halverwege groep 4 kan het de rekenontwikkeling gaan belemmeren en kun je het vingertellen beter ontmoedigen.

Vingertellen blijkt nuttig hulpmiddel

En uit recent onderzoek [2] blijkt dat het doelbewust aanleren van vingertellen zelfs een effectief hulpmiddel kan zijn om de rekenvaardigheden van kleuters te versterken. Lang was niet duidelijk of je kleuters nou wel of niet moest aanmoedigen om hun vingers te gebruiken bij het tellen. Dit was de aanleiding voor het recente onderzoek waar kleuters van vijf en zes jaar oud werden verdeeld in twee groepen. Een groep kreeg gerichte training in het gebruik van vingertellen bij eenvoudige optelsommen, de andere groep niet. De groep kinderen die de gerichte training kregen, lieten hierna een enorme sprong zien in hun rekenontwikkeling.

Op een bepaald moment in de ontwikkeling vol­doen de vingers steeds minder goed voor het oplossen van de sommen. Je hebt immers maar 10 vingers en met grotere hoeveelheden wordt het daardoor steeds lastiger om te rekenen op je vingers. Ook wordt het dan omslachtiger om op je vingers te tellen in plaats van in je hoofd. Dit is ook wat de onderzoekers [1] terug zagen: Vanaf groep 3 werd het verband tussen vingertellen en goede antwoorden al zwakker en in de loop van groep 4 bleek het vingertellen zelfs een belemmering.

Impact voor gelijke kansen

Bij alle kinderen zagen de onderzoekers dezelfde ontwikkelingslijn van vingertellen naar hoofdreke­nen. Alleen bleek die ontwikkeling bij kinderen van laagopgeleide ouders later te starten: ze begonnen later met vingertellen en gingen daar ook in groep 4 vaak nog mee door. Ze liepen daardoor achter bij kinderen uit middenklassengezinnen. Zeker in groep 4 leidde dat tot slechtere prestaties. Het vroegtijdig aanleren van vingertellen, juist bij deze leerlingen, kan zo een effectief hulpmiddel zijn om ongelijkheid in wiskundige vaardigheden te verminderen.

Moedig kleuters aan om op hun vingers te tellen

Vingertellen is dus een nuttige fase in de rekenontwikkeling en vervult een duidelijke functie. Het tellen op de vingers maakt de abstracte getallen en hoeveelheden voor jonge kinderen concreet en tastbaar. Dit helpt ze vervolgens om er een mentale voorstelling van te kunnen maken en dat is weer nodig om vlot te kunnen rekenen. Het advies is dan ook om kleuters aan te moedigen om hun vingers te gebruiken bij het rekenen.

Adviezen vanuit de onderzoeken

• Moedig kleuters aan om hun vingers te gebruiken bij het rekenen. Het draagt bij aan een goede basis van het rekenen en helpt hen om vat te krijgen op getallen en hoeveelheden.
• Monitor welke leerlingen al en nog op hun vingers tellen: dit geeft informatie over hun rekenontwikkeling.
• Vanaf halverwege groep 4 zit vingertellen de rekenontwikkeling in de weg en kun je dit beter ontmoedigen.

Bronnen / meer lezen:

Stiru, A. (2024, 19 september). Vingertellen zorgt voor betere rekenvaardigheden bij kleuters. Scientias.nl

Ros, B., Hickendorff, M., Keijzer, R. & van Luit, H. Hoofdstuk 8 Waarom vingertellen even nuttig is. In Leer ze rekenen (pp. 49-52). Didactief onderzoek.