door

Pauline Slot

Kinderen met een zorgbehoefte in de kinderopvang

Diversiteit en inclusie als meerwaarde

Alle kinderen hebben, ongeacht hun sekse, beperkingen of sociale en culturele achtergronden recht op ontwikkeling, opvang en onderwijs ^[i].  Toch zijn er nog veel kinderen die buiten de boot vallen en niet kunnen profiteren van reguliere opvang/onderwijs. In dit blog wordt beschreven wat de verschillende visies zijn op het zorgbeleid binnen de kinderopvang. En waarom het betrekken van zorgkinderen een meerwaarde kan zijn voor alle kinderen.

Zorgkinderen in de kinderopvang

Recente cijfers uit de Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang (LKK) liegen er niet om ^[ii]. Zo’n 24% van de kinderen in de kinderdagopvang en ruim 37% van de kinderen in de peuteropvang hebben volgens de pedagogisch medewerkers een zorgbehoefte. Het grootste deel van deze groep heeft behoefte aan extra taalondersteuning (16% in kinderopvang en 34% in peuteropvang). Daarnaast zijn er kinderen die gedragsproblemen vertonen, zoals druk of agressief gedrag of kenmerken van autisme (6%), een lichamelijke of verstandelijke beperking hebben (2%) of met een vluchtelingenstatus (2-3%). Al deze kinderen hebben extra of aangepaste zorg en aandacht nodig.

Naarmate er meer kinderen met een zorgbehoefte zijn in een groep, blijkt er ook meer aandacht te zijn voor gericht zorgbeleid op organisatieniveau. Het gaat dan bijvoorbeeld om het doen van aanpassingen in de ruimte en/of de materialen of het volgen van aanvullende/specifieke scholing of begeleiding van een (externe) deskundige. Desondanks rapporteren pedagogisch medewerkers dat er niet altijd voldoende kennis aanwezig is over de omgang met zorgkinderen of dat het toepassen in de praktijk lastig is. Ook blijken ze het moeilijk vinden om ervoor te zorgen dat de andere kinderen goed omgaan met zorgkinderen. Hoe kun je echte inclusie bevorderen?

Diversiteit en inclusie

Inclusie bevorderen, heeft (ook) te maken met hoe je tegen diversiteit aankijkt. Er zijn verschillende visies op diversiteit te onderscheiden waarin de mate van inclusie opbouwt ^[iii]:

1. We zijn allemaal hetzelfde. Alle kinderen zijn gelijk en worden gelijk behandeld. In deze visie worden speciale behoeften onderkend, maar staat daar geen speciale behandeling tegenover.
2. Speciale behoeften en aanpassing. Verschillen tussen kinderen worden erkend en er wordt (individuele) hulp geboden die erop gericht is dat kinderen mee kunnen in het reguliere systeem.
3. Jij bent anders dan ik. Er is respect voor overeenkomsten en verschillen. Het doel is om begrip en tolerantie tussen kinderen te vergroten. Een mogelijk risico is dat er wel begrip is voor beperkingen maar dat er niet het maximale wordt gedaan om kinderen te laten meedoen binnen hun mogelijkheden.
4. Gelijke kansen, antidiscriminatie. Er worden gelijke kansen gecreëerd voor iedereen en onrechtvaardigheid wordt bestreden. Alle kinderen worden ondersteund in hun zelfrespect en mag op zijn/haar manier het beste uit zichzelf halen zonder dat andere kinderen zich hierdoor minder voelen.

Op basis van deze verschillende visies op diversiteit kan een andere invulling gegeven worden aan het zorgbeleid in een organisatie. De blog “Een kind met zorg moet gewoon kind kunnen zijn” van Mehrnaz Tajik beschrijft een inspirerend voorbeeld van inclusieve opvang ^[iv]. Het gaat dan om meer dan alleen goede en aangepaste opvang voor zorgkinderen. Het gaat er vooral om dat inclusie en diversiteit een meerwaarde zijn voor alle kinderen. Zorgkinderen kunnen zich optrekken aan andere kinderen. Maar ook voor de kinderen zonder zorgbehoefte is het leerzaam om te leren omgaan en rekening houden met kinderen met een beperking, handicap of speciale behoefte.

Kinderopvang als inclusieve leefgemeenschap

De opvang van zorgkinderen vervult ook een maatschappelijke functie. Kinderopvang is voor kinderen immers de eerste kennismaking met de maatschappij in bredere zin, buiten de context van gezin en familie. Het vormt dan ook een eerste oefening in de omgang met andere kinderen en volwassenen. Hierin speelt leren omgaan met diversiteit een sleutelrol. Immers, er zijn kinderen van verschillende achtergronden met verschillende competenties en (lichamelijke) mogelijkheden. Dit biedt kansen voor kinderen om te leren rekening te houden met elkaar en onderdeel te worden van een leefgemeenschap en dat helpt ze om zich te ontwikkelen tot een fijn en sociaal mens.

Suggesties om mee aan de slag te gaan:

1. Bedenk en bespreek met elkaar waar je naartoe wilt. Welke visie op diversiteit streef je na? Kijk van daaruit welke stappen nodig zijn op groeps- en organisatieniveau.
2. Praat met ouders over hoe een kind met zorgbehoefte het beste ondersteund kan worden.
3. Zoek deskundige hulp en ondersteuning bij interne of externe (zorg)experts, bijvoorbeeld via JGZ en/of GGD. Zij kunnen je begeleiden in hoe je kunt omgaan met zorgkinderen ^[v].

Enkele leestips:

Anke van Keulen en Elly Singer (2012). Samen verschillend. Pedagogisch kader diversiteit in kindercentra 0-13 jaar.

Elianne Vossen (2018). Voor elk kind passende hulp. Vakblad Vroeg. Verkrijgbaar via https://www.driestroom.nl/ik-zoek-ondersteuning/zorgzoeker/passende-kinderopvang

Website Kinderopvangtotaal.nl Thema Zorgenkinderen viahttps://www.kinderopvangtotaal.nl/thema/zorgeninderen/

[i]Artikel 2 van het VN-verdrag inzake de rechten van het kind (Verenigde Naties, 1989).

[ii]Slot, P., Jepma, IJ., Muller, P., Romijn, B., & Leseman, P. (2018). Kwaliteit van de Nederlandse kinderdagopvang, peuteropvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang.  Gecombineerde metingen 2018 en 2018. Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang. Utrecht: Universiteit Utrecht/Sardes. 

[iii]MacNaughton, G.M. (2006), Respect for diversity. An international overview. Bernard van Leer Foundation, Den Haag.

[iv]https://earlyyearsblog.nl/2018/11/02/een-kind-met-zorg-moet-gewoon-kind-kunnen-zijn/

[v]https://www.ncj.nl/over-ncj/organisatie/jeugdgezondheidszorg/

https://integralevroeghulp.nl/cms/view/57212085/infosheets-integrale-vroeghulp