door

Pauline Slot

Alle talen welkom!

Als een kind dat thuis een andere taal spreekt, instroomt in de kinderopvang of in de kleuterklas, is de gedachte vaak “hoe kunnen we dit kind zo snel mogelijk Nederlands leren spreken” en niet “hoe kunnen we de thuistaal zo goed mogelijk benutten en de ontwikkeling hiervan stimuleren”. Jim Cummins, vooraanstaand hoogleraar aan de universiteit van Toronto, legt uit waarom de laatste benadering beter is.

Taal = identiteit

Jim Cummins legt uit dat thuistaal een belangrijk onderdeel is van je identiteit. Het is een deel van wie je bent en van waar je vandaan komt. Waarschijnlijk blijft dit een belangrijk deel van je leven omdat het je band en verbondenheid met je familie weergeeft. Het is ook de taal waarin je de wereld om je heen hebt leren kennen en ontdekken. Het is de taal waarin je je gevoelens uit en waarin je denkt. Het is dus ook een afspiegeling van je (wereld)kennis. Stel dat je in de groep/klas komt en er ineens wordt gezegd of uitgestraald dat die thuistaal niet belangrijk is of zelfs een belemmering vormt voor het leren van de Nederlandse taal. Wat doet dit dan met je gevoel van eigenwaarde, met je gevoel van identiteit? Jim Cummins geeft aan dat het negeren of ontkennen van de thuistaal een groot risico vormt voor de ontwikkeling van kinderen. Zo kan het gevolgen hebben voor de motivatie van kinderen en hun inzet op school. Ook kan het gevolgen hebben voor wat ze willen en denken te kunnen bereiken in het leven.

Meertaligheid in de groep

Onderzoek onder professionals werkzaam in de kinder- en peuteropvang en in het basisonderwijs laat zien dat er positiever wordt gedacht over culturele diversiteit en het belang van het leren omgaan met deze diversiteit, dan over meertaligheid [1]. In de Nederlandse praktijk lijkt er een sterke nadruk te zijn op het bevorderen van de Nederlandse taalontwikkeling. Hierin wordt de rol van de thuistaal nog niet volledig benut. Deels heeft dit te maken met de manier waarop we kijken naar kinderen die thuis een andere taal spreken. Jim Cummins spreekt van een deficiet benadering waarbij alleen of vooral gekeken wordt naar wat een kind (nog) niet kan (vloeiend Nederlands spreken) in plaats van te benadrukken wat een kind allemaal al wel kan (vloeiend Turks of Arabisch spreken of heel mooi knutselen bijvoorbeeld). Op basis van hoe we naar kinderen kijken, hebben we ook verwachtingen over wat een kind kan, nu en in de toekomst. Er is veel onderzoek dat laat zien verwachtingen van leerkrachten een belangrijke rol spelen in hoe kinderen presteren op school [2]. Als leerkrachten lagere verwachtingen hebben, voelt het kind zich minder gemotiveerd en gestimuleerd om het beste uit zichzelf te halen, met lagere prestaties als gevolg. Daarom is het belangrijk dat professionals uitstralen en verwoorden dan ze hoge verwachtingen hebben van álle kinderen, ook van meertalige kinderen die misschien nog niet zo goed Nederlands spreken!

Belang van organisatiebeleid

Uit het eerdergenoemde onderzoek bleek dat professionals met meer positieve opvattingen over meertaligheid ook vaker positieve omgingen met diversiteit en meertaligheid in de praktijk [1]. Verder bleken de organisaties waar deze professionals werkten ook een beter uitgewerkt organisatiebeleid hadden ten aanzien van meertaligheid. Zo werd er wanneer mogelijk vaker met ouders en/of kinderen in hun thuistaal gesproken of was belangrijke informatie over de organisatie voor ouders beschikbaar in verschillende talen. Jim Cummins noemt het een ‘whole-school approach’ en het komt er op neer dat je een gezamenlijke visie moet omzetten naar een organisatiebreed pedagogisch plan voor omgaan met meertaligheid in de groep en in de thuisomgeving. De impliciete boodschap dat de thuistaal en cultuur tot de thuisomgeving beperkt moeten blijven, vormt een belemmering voor een optimale ontwikkeling van kinderen. Het verwelkomen van taal en cultuur in de groep is een verrijking, niet alleen voor de kinderen maar óók voor de professionals, aldus Cummins. Een positieve houding ten aanzien van de thuistaal zorgt ervoor dat kinderen en hun ouders zich gezien en gehoord voelen en draagt daarmee bij aan inclusie!

Prof. Jim Cummins zal een lezing verzorgen op het Equality & Inclusion congres op 29 november: https://equality-inclusion.com/friday/

Ruth Heuvelman geeft in haar blog van 6 december meer tips over het omgaan met meertaligheid in de groep.

Referenties:

Prof. Jim Cummins over taal en identiteit: https://www.youtube.com/watch?v=xuvFaNgAv88