Blog
Zit jij lekker in je (werk)vel?
Als we denken aan het welbevinden in de kinderopvang, zijn we al snel geneigd om te denken aan de kinderen. In een vorige blog beschreven we al eens dat het gemiddelde welbevinden van kinderen voldoende tot goed is, al is er veel variatie. Maar wat weten we over de pedagogisch medewerkers? In deze blog staan we stil bij het professioneel welbevinden in de kinderopvang. Want tevreden medewerkers zijn onmisbaar.
Wat is professioneel welbevinden?
Goed in je vel zitten op je werk, ook wel professioneel welbevinden genoemd, is ontzettend belangrijk. Niet alleen voor jouzelf als professional, maar ook voor de kwaliteit van de gehele sector. Onderzoek laat zien dat een hoge mate van professioneel welbevinden samen gaat met hogere interactiekwaliteit op de groep en betere kindontwikkeling [1]. Maar op de vraag wat dat professioneel welbevinden dan precies is en wat er aan bijdraagt, is nog geen eenduidig antwoord.
Zo kun je stellen dat welbevinden vooral gaat over de aanwezigheid van werkplezier en de afwezigheid van werkstress. Als er een fijne sfeer is met tevreden medewerkers en weinig stress of fysieke klachten, dan gaat het goed. In dat geval is welbevinden iets dat vooral wordt veroorzaakt door invloeden van buitenaf. Maar je kunt ook welbevinden zien als iets dat meer intern gebeurt en gaat over een stukje zingeving uit je werk halen. Als medewerkers het gevoel hebben dat ze iets bijdragen, dat ze in hun kracht staan en zichzelf kunnen blijven ontwikkelen, dan gaat het goed.
Net als bij kinderen weten we dat er bij medewerkers op de kinderopvang ook veel variatie is in hun welbevinden. Om te verklaren waarom sommige pedagogisch medewerkers een hoger welbevinden hebben dan anderen, kunnen we kijken naar de balans tussen werkeisen en hulpbronnen. Werkeisen zijn dingen die in het werk energie kosten. Denk aan het maken van lange dagen, het optillen van kinderen, of het verzorgen van kinderen met veel speciale behoeften. Hulpbronnen zijn juist de dingen die je helpen om met deze werkeisen om te gaan of bijdragen aan je persoonlijke groei. Van trapjes om kinderen op de commode te laten klimmen, tot een leidinggevende bij wie je altijd terecht kunt en met je meedenkt.
Het kan soms lastig zijn om te bepalen of iets een werkeis of hulpbron is, omdat dit deels afhankelijk is van de persoon. Veel uren werken in de week kan voor jou heel belastend zijn (werkeis), maar ziet je collega juist als fijn omdat ze daardoor een betere band met collega’s en kinderen op kan bouwen (hulpbron). Ook kan iets het welbevinden zowel positief als negatief beïnvloeden, afhankelijk van hoe je naar welbevinden kijkt. Neem bijvoorbeeld het werk met kinderen met speciale behoeften. Als er veel van dit soort kinderen in een groep zijn, kan je hierdoor meer stress in je werk ervaren. Tegelijk kan je naast die stress ook meer motivatie hebben voor je werk, omdat je juist bij deze kinderen het gevoel hebt dat je het verschil maakt.
Professioneel welbevinden in de Nederlandse kinderopvang
Uit onderzoek van de Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang (LKK), die de sector sinds 2017 volgt, blijkt dat het welbevinden van pedagogisch medewerkers in de kinderdagopvang, peuteropvang en buitenschoolse opvang gemiddeld hoog is [2, 3]. Medewerkers zijn over het algemeen tevreden met hun baan, voelen zich gerespecteerd door collega’s, leidinggevenden en ouders en hebben veel vertrouwen in hun eigen pedagogische competenties. Verder is er gemiddeld sprake van gematigde werkstress. Hoewel het professioneel welbevinden in de sector gemiddeld dus goed is, is er ook sprake van veel variatie. Dit laat zien dat er ook mensen in de sector werken die hun welbevinden laag scoren. En in de laatste jaren blijkt het welbevinden verslechterd te zijn en is er sprake van een dalende trend.
Er is onderzocht waar verschillen in welbevinden vandaan komen [4]. Er is gekeken naar mogelijke voorspellers op individueel niveau (zoals opleiding, werkuren en professionalisering), op groepsniveau (zoals de beroepskracht-kind ratio en groepssamenstelling) en op het niveau van de organisatie (zoals personeelskrapte en teamcohesie). Hoewel meerdere dingen van invloed blijken, is er één voorspeller die met kop en schouders boven de rest uit te steekt: teamcohesie. Teamcohesie gaat over de mate waarin je het gevoel hebt dat je samen met je collega’s het werk draagt en dat jullie voor elkaar klaarstaan. In teams met een goede cohesie worden werkafspraken of elkaar afgestemd, is er gezamenlijk enthousiasme voor het werk en kunnen tegenslagen goed worden opgevangen. In locaties waar zowel pedagogisch medewerkers als leidinggevenden aangeven dat de teamcohesie goed is, zien we dat medewerkers meer tevredenheid en motivatie hebben, minder stress ervaren, beter contact hebben met hun leidinggevenden en meer vertrouwen hebben in hun eigen competenties.
En nu lekker aan het werk
Als je wilt werken aan je eigen professionele welbevinden en dat van je collega’s is het dus belangrijk om goed te kijken naar de balans tussen werkeisen en hulpbronnen. Hieronder drie tips om daarmee aan de slag te gaan:
- Werkeisen en hulpbronnen zijn niet voor iedereen hetzelfde. Praat met elkaar over wat jullie stress geeft en wat jullie juist helpt in je werk. Zijn dat dezelfde dingen of hebben jullie andere behoeftes? En kun je met elkaar kleine aanpassingen doen om op die verschillende behoeftes in te spelen?
- Om welbevinden te verbeteren wordt vaak eerst gedacht aan het wegnemen of vermijden van dingen die energie kosten. Maar een oplossing kan ook zijn om te investeren in dingen die juist energie geven. Denk na over welke dingen jou energie geven in het werk of welke ondersteuning je nodig hebt om met de dingen die energie kosten om te kunnen gaan. Bespreek dit met je leidinggevende en collega’s.
- Voor de leidinggevenden: als organisatie kunnen jullie een grote impact maken op het welbevinden van jullie mensen. Investeer in je personeel en dan vooral in het versterken van de onderlinge relaties. Ga het gesprek aan om te kijken hoe de onderlinge cohesie wordt ervaren. Welke afspraken kunnen jullie nog maken om mensen het gevoel te geven dat ze er niet alleen voor staan? Probeer ook met regelmaat aandacht te hebben voor activiteiten die medewerkers gezamenlijk enthousiasmeren. Want juist dat gevoel van gezamenlijkheid blijkt een essentieel onderdeel van tevreden personeel!
Meer lezen? Een uitgebreidere beschrijving van de onderzoeksresultaten is gepubliceerd in BBMP [5].
