De kracht van de lerende kinderopvangorganisatie: samen groeien voor het kind

IJsbrand Jepma Senior onderzoeker/adviseur Sardes

Een gewone donderdagochtend. Het is net na negenen. In de teamruimte van kindcentrum De Speeldoos schuift locatiemanager Julia aan bij het koffiemoment. Pedagogisch professionals praten geanimeerd over een situatie van gisteren: een jongen van drie die moeite had met afscheid nemen. “Misschien kunnen we zijn vader en moeder nog beter betrekken bij een ochtendritueel?”, stelt Fatima voor. “Of hem een taakje geven zodra hij binnenkomt,” vult Mark aan. Julia luistert, stelt vragen, en noteert een paar ideeën. Wat haar raakt: deze dialoog ontstond spontaan – er is een cultuur waarin reflectie en samenwerking vanzelfsprekend zijn geworden. Julia glimlacht. “Dit is een lerende organisatie,” denkt ze.

Wat is een lerende organisatie in de kinderopvang?

De term klinkt misschien abstract: een organisatie die leert. Toch raakt het aan iets heel concreets: elke dag opnieuw werken aan betere pedagogische kwaliteit voor kinderen. Niet via losse studiedagen, eenmalige cursussen of strakke protocollen, maar door met het hele team geregeld te reflecteren, onderzoeken, uitproberen en verbeteren. In een lerende organisatie zijn alle lagen actief betrokken: pedagogisch professionals, coaches, pedagogisch beleidsmedewerkers, leidinggevenden én ondersteunende staf.

In Lerenderwijs: de 12 bouwstenen voor een lerende organisatie in de kinderopvang wordt de lerende organisatie omschreven als een plek waar medewerkers, alleen én samen, voortdurend leren en ontwikkelen – met als doel: het versterken van de pedagogische kwaliteit. Dat leren gebeurt in en door de praktijk. Het is geworteld in het dagelijks werk op de groep. Gezamenlijke observatie, reflectie en feedback staan centraal, net als leiderschap dat professionele ontwikkeling en persoonlijke groei stimuleert.

Waarom investeren in een lerende organisatie?

De opbrengsten zijn veelvormig en waardevol.

• Voor kinderen: meer afgestemde begeleiding en ondersteuning, meer ontwikkelkansen, meer betrokkenheid.
• Voor medewerkers: meer werkplezier, eigenaarschap, zelfvertrouwen en duurzame inzetbaarheid.
• Voor teams: sterkere samenwerking, gedeelde verantwoordelijkheid, open feedbackcultuur.
• Voor de organisatie: meer innovatiekracht, beter imago, sterk werkgeverschap.

Onderzoek bevestigt: lerende kinderopvangorganisaties presteren beter. Ze bewegen makkelijker mee met veranderingen, hebben een grotere aantrekkingskracht op nieuwe medewerkers en bieden een kwaliteitsvollere plek voor kinderen.

Hoe bouw je verder aan een lerende organisatie?

Een lerende organisatie ontstaat niet van de ene op de andere dag. Het is geen project, maar een proces – een manier van kijken en werken. De leidinggevende speelt hierin een sleutelrol. Als bouwer én verbinder. Hieronder enkele tips om (verder) te bouwen aan het lerend vermogen van jouw organisatie:

1. Start klein, maar denk groot: Begin met een pilot, een leerkring of een teamreflectie. Gebruik concrete situaties uit de praktijk als startpunt. Geef ruimte om te experimenteren en fouten te maken.
2. Maak reflectie onderdeel van de routine: Creëer momenten om stil te staan bij het handelen. Stel vragen als: “Wat ging goed?”, “Wat kunnen we hiervan leren?” Integreer dit in werkoverleggen of kindbesprekingen.
3. Werk aan een open en veilige cultuur: Een lerende cultuur vraagt om vertrouwen. Geef zelf het goede voorbeeld door open te reflecteren, vragen te stellen en te laten zien dat jij ook leert.
4. Betrek pedagogisch coaches actief: Zorg dat coaches zichtbaar zijn op de groep. Laat hen niet alleen ‘begeleiden’, maar ook samen met pedagogisch professionals onderzoeken en ontwikkelen.
5. Veranker leren in beleid en structuur: Leg verbinding met jullie visie, geef ruimte in roosters, en zet financiële middelen in voor professionele ontwikkeling en persoonlijke groei. Beleid volgt het pedagogisch kompas.
6. Gebruik het boek Lerenderwijs als actieboek: De realitychecks en inspirerende praktijkvoorbeelden in het boek zijn ideaal om samen mee aan de slag te gaan – bijvoorbeeld als input voor teamdagen of leiderschapsontwikkeltrajecten.

Tot slot

De reis naar een lerende organisatie is geen rechte weg. Je komt hobbels tegen, soms loopt het anders dan gepland. Maar de richting is duidelijk, en de winst groot. Zoals Julia van De Speeldoos al merkte bij het koffiemoment: een team dat samen leert, werkt met meer plezier en impact. En dáár profiteren de kinderen uiteindelijk het meeste van.

“Never stop learning, because work never stops teaching.”

Meer lezen?

Jepma, IJ. (2025). Lerenderwijs: de 12 bouwstenen voor een lerende organisatie in de kinderopvang. Uitgeverij Pica.