Culturele sensitiviteit als sleutel voor pedagogisch partnerschap

IJsbrand Jepma

Yassine bezoekt al jaren de buitenschoolse opvang de Vlindertuin. De pedagogisch professionals vinden het jammer dat er weinig contact is met zijn ouders. Ze willen graag beter contact met álle ouders en besluiten naast kerst ook ramadan te vieren in de groep. Ze vragen via een briefje of ouders willen helpen met een kookles. Yassine’s moeder, Layla, biedt aan om Harira te maken, zijn favoriete soep. Yassine vertelt trots dat zijn moeder de beste kok ter wereld is. De pedagogisch professionals kijken uit naar de ontmoeting met Layla én haar soep.

Pedagogisch partnerschap met ouders onder druk

Een goede relatie tussen ouders en pedagogisch professionals bevordert de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling van kinderen [1]. Uit onderzoeken van LKK blijkt dat locaties die meer investeren in oudercontact en -ondersteuning ook een hogere pedagogische kwaliteit bieden [2]. Het belang van een sterk pedagogisch partnerschap groeit, vooral met de toenemende diversiteit onder gezinnen.

De LKK-resultaten tonen aan dat er in de kinderopvang, vooral in de buitenschoolse opvang, nog veel ruimte is voor verbetering op het gebied van diversiteit en inclusie. Dit vraagt om beleid en praktijken die ervoor zorgen dat alle kinderen zich welkom en ondersteund voelen. Zo is de relatie met ouders verslechterd sinds COVID-19 [3]. Hoewel er dagelijkse contacten zijn tijdens haal- en brengmomenten, blijken andere aspecten, zoals formele ouderinspraak, themabijeenkomsten rondom opvoedingsthema’s en het aanbod van sociale activiteiten voor ouders verminderd. Deze veranderingen lijken blijvend, ondanks het einde van de lockdowns.

Vertrouwensrelatie en ouderbetrokkenheid

Bij pedagogisch partnerschap tussen ouders en pedagogisch professionals kan onderscheid gemaakt worden tussen twee dimensies [4]. Vertrouwen tussen ouders en professionals, gebaseerd op wederkerigheid en respect, bevordert de ontwikkeling van kinderen [5]. Ook ouderbetrokkenheid thuis en in de kinderopvang versterkt de (schoolse) vaardigheden van kinderen [6]. Professionals kunnen deze betrokkenheid vergroten door aandacht en interesse te tonen in de ouders en hun situatie (zie de eerdere blogs over ouderbetrokkenheid).

Pedagogisch partnerschap in een cultuurdiverse context

De toenemende diversiteit onder ouders en gezinnen, zoals in gezinssamenstelling, etniciteit, taal, religie, gender en speciale behoeften, maakt het organiseren van pedagogisch partnerschap uitdagender [7]. In diverse contexten zijn er vaak grotere verschillen in opvattingen over kindontwikkeling en de rol van ouders versus pedagogisch professionals. Taalbarrières en structurele belemmeringen zoals tijdgebrek of andere (mantel)zorgverplichtingen kunnen de communicatie verder bemoeilijken.

In een diverse context vereist het opbouwen en onderhouden van pedagogisch partnerschap extra inspanningen van kinderopvangorganisaties en pedagogisch professionals. Cultureel-sensitief handelen speelt hierbij een cruciale rol [8]. Professionals moeten zich bewust zijn van en rekening houden met culturele verschillen. Het benutten van het cultureel kapitaal van ouders, bijvoorbeeld door hen uit te nodigen om verhalen of tradities uit hun land van oorsprong te delen, kan de ouderbetrokkenheid vergroten.

5 tips voor meer cultuur sensitieve pedagogische praktijken

1. Creëer een warme en inclusieve omgeving waarin iedereen zich welkom voelt, ongeacht gezinssituatie, levensovertuiging of land van herkomst.
2. Stel informatie in meerdere talen beschikbaar om alle ouders, ongeacht hun moedertaal, te betrekken bij de opvang en ontwikkeling van hun kinderen. Communiceer waar mogelijk in de moedertaal met ouders en kinderen, wat makkelijker te realiseren is met een divers en meertalig team.
3. Zorg dat de diversiteit in het team een afspiegeling is van de samenleving en let bij de aanstelling van nieuwe professionals op representativiteit. Dit helpt om beter in te spelen op de wensen van alle kinderen en families.
4. Zorg voor cultuurdiverse ontwikkelingsmaterialen en objecten, zodat alle kinderen zich kunnen herkennen in de inrichting.
5. Integreer feesten uit verschillende culturen in het programma en zet eten en drinken op tafel uit diverse keukens, zoals hummus, sucuk en olijven.

Referenties

[1] Minke et al., (2014). Congruence in parent-teacher relationships: The role of shared perceptions. The Elementary School Journal, 114(4), 527-546.

Boonk et al., (2018). A review of the relationship between parental involvement indicators and academic achievement. Educational Research Review, 24, 10-30.

[2] Slot et al., (2018). Kwaliteit van de Nederlandse kinderdagopvang, peuteropvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang: Gecombineerde metingen 2017-2018. Sardes.

Slot, P. L., & Leseman, P. P. M. (2019). Kwaliteit van integrale kindcentra: Een eerste verkenning van onderscheidende factoren. O2 Communicatie.

[3] Slot et al., (2023). Knelpunten, werkbeleving en de gevolgen van COVID-19 in de kinderopvangsector. Trendanalyses in de kinderdagopvang, peuteropvang en buitenschoolse opvang. Gecombineerde gegevens metingen 2017-2022. Sardes.

[4] Epstein, J. (2001). School, family, and community partnerships: Preparing educators and improving schools. Boulder, CO: Westview Press.

[5] Minke et al. (2014)

[6] Boonk et al., (2018)

[7] Adams, K. S., & Christenson, S. L. (2000). Trust and the family–school relationship examination of parent–teacher differences in elementary and secondary grades. Journal of school psychology, 38(5), 477-497.

[8] Slot et al. (2024). Teacher-Parent Relationships: What Contextual and Teacher Characteristics Contribute to Relationships with Parents of Diverse Backgrounds? Under review.

Eerdere blogs over partnerschap met ouders

https://earlyyearsblog.nl/2021/06/11/wat-willen-weten-en-kunnen-ouders-eigenlijk/

https://earlyyearsblog.nl/2019/06/28/werken-aan-gelijkwaardige-relaties-met-ouders/

https://earlyyearsblog.nl/2019/04/26/hoe-zorg-je-voor-hoge-thuisbetrokkenheid-van-ouders/