door

Ruth Heuvelman - Kroon

De moedertaal is de beste taal! *

Het goed beheersen van de moedertaal is namelijk dé basis voor het leren van een nieuwe taal, zoals het Nederlands. Als ouders thuis geen Nederlands willen of kunnen spreken (de taal niet voldoende machtig zijn om dit te goed te kunnen doen), dan doen zij er goed aan om met hun kinderen veel en kwalitatief goed te communiceren in de taal die zij van huis uit het beste kennen, de eigen moedertaal. Het is daarnaast ook heel belangrijk dat de kinderen voldoende andere taalcontacten in het Nederlands hebben, bijvoorbeeld via de kinderopvang, de basisschool, Nederlandstalige televisieprogramma’s of bijvoorbeeld Nederlandstalige boeken.

Kwaliteit van taalstimulering doet ertoe

Uit onderzoek [1] blijkt dat gemeenten, scholen, opvang en ouders zich vaak nog niet voldoende bewust zijn van het belang van de moedertaal. Het beleid heeft zich lang gericht op vooral veel Nederlands praten, zowel op school als thuis, als ook in de communicatie met ouders. Maar juist als kinderen thuis hun moedertaal goed leren spreken, dan kunnen zij beter Nederlands leren.

Ouders kunnen daarom beter hun eigen moedertaal, die zij goed beheersen, zoals het Turks, Marokkaans of Bulgaars, spreken met hun kinderen. De kinderen krijgen zo een goede taalbasis mee. Of deze basis daadwerkelijk goed is, is wel afhankelijk van de kwaliteit van de taal die thuis wordt gesproken. Met name bij laagopgeleide anderstalige ouders is de kwaliteit van de taal vaak beperkt en blijft de taalstimulering achter. De Universiteit Utrecht heeft een tool ontwikkeld, de VLOT, om de (kwaliteit van de) taalstimulering thuis goed in kaart te kunnen brengen.

Een ruime woordenschat, gesprekken buiten het hier-en-nu en ruimte voor inbreng van het kind zijn hierbij belangrijke aspecten van kwaliteit van de taalstimulering. Wanneer de basis en dus ook de taalstimulering in de moedertaal goed is, wordt het voor de kinderen makkelijker om een tweede taal, zoals het Nederlands, te leren. Gebrekkig Nederlands, vaak vanuit de beste bedoelingen gesproken door de ouders, vormt namelijk geen goede taalbasis.

Tips voor het omgaan met meertaligheid op de groep

Toon regelmatig belangstelling voor de verschillende culturen en talen van de kinderen in je groep. Zeg elkaar bijvoorbeeld in de ochtend eens gedag in de verschillende talen die de kinderen spreken. Of dans eens samen met de kinderen op muziek uit hun eigen cultuur. Je kunt ook een collega of ouder vragen om samen een liedje in een andere taal te zingen of een verhaal voor te lezen in een andere taal.

Verder is het van belang om veel tegen en met de kinderen in het Nederlands te praten en je handelingen daarbij te verwoorden. Zorg voor een rijk taalaanbod en praat eens met elkaar over gisteren of morgen, dat lokt heel ander soort taalgebruik uit bij de kinderen. Let erop dat je ook juist moeilijkere en onbekende Nederlandse woorden gebruikt. Prentenboeken vormen een rijke bron voor de academische taal (woorden die weinig in dagelijkse gesprekken voorkomen). Leg deze eventueel kort uit, zodat kinderen een goede en brede taalbasis meekrijgen en zo nieuwe woorden leren.

Wanneer daar behoefte aan is, maak dan met elkaar in de groep een afspraak over gesprekken onderling van de kinderen in de eigen taal. Spreek bijvoorbeeld af dat de kinderen elkaar mogen helpen in de eigen taal, als ze het Nederlands nog niet beheersen of als ze net nieuw zijn in de groep, maar dat er verder zoveel mogelijk Nederlands als taal in de groep wordt gesproken.

Tips voor het omgaan met meertalige ouders:

1. Informeer ouders, wanneer zij het Nederlands minder goed beheersen, over het belang van het gebruik van de moedertaal in hun gezin. Bijvoorbeeld door het zingen van liedjes, het voorlezen en vertellen van verhalen, gesprekken en educatieve activiteiten met het kind in de eigen taal. [2]
2. Betrek verschillende talen binnen het onderwijs. Dit heet ‘translanguaging’, een manier van lesgeven waarbij er in een meertalige klas wordt gewisseld tussen verschillende talen. Dit kan al in het klein, zo kun je bijvoorbeeld ouders aan een groepje kinderen, in hun eigen moedertaal, laten voorlezen.
3. Begin met het vertalen van de communicatie aan ouders. Niet alles, maar bijvoorbeeld wel het onderwerp en een samenvatting van een brief die je aan ouders stuurt aanbieden in het Nederlands, Engels en het Arabisch. Dat stimuleert ouders om de brief te lezen en verhoogt de ouderbetrokkenheid.

*’De moedertaal is de beste taal.’ Dit geldt vanzelfsprekend alleen als de moedertaal de taal is die kwalitatief goed wordt beheerst. Wanneer de ouder al goed (even goed) Nederlands spreekt, dan is het juist goed om thuis ook Nederlands te spreken met het kind. De ouders kunnen dan bijvoorbeeld ook onderling afspreken dat de ene ouder de moedertaal thuis spreekt met het kind en de andere ouder het Nederlands.

[1] https://www.ru.nl/nieuws-agenda/vm/2019/maart/ouders-thuis-beste-moedertaal-spreken-kinderen/

[2] http://www.nuvoorlaterutrecht.nl/uploads/files/1506950369PCOU%20-%20Brochure%20UKK%20digitaal-RQ.pdf